ਸਾਹਿਤ

ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਇਹ ਸਮਾਂ ਯੂਨਾਨੀ ਨਾਟਕਕਾਰਾਂ ਐਸਕਲਸ ਤੇ ਸੋਫਕਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ, ਵਾਲਟ ਵਿਟਮੈਨ, ਲਿਓ ਟਾਲਸਟਾਏ, ਬਰਤੋਲਤ ਬਰੈਖ਼ਤ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਹੈ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੰਗ ਤੇ ਅਮਨ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਤੇ ਅਮਨ ਦੇ ਹੱਕ...

ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਕਥਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ‘‘ਧੀ ਬਣ ਕੇ ਮੰਨ ਜਾ। ਕਾਹਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਨਰਕਾਂ ਦੇ ਭਾਗੀ ਬਣਨ ’ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈਂ ਧੀਏ!’’ ਵਿਹੜੇ ’ਚ ਝਾੜੂ ਲਗਾਉਂਦੀ ਰੂਪੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ ਸ਼ਾਮੋ ਨੇ ਬੜੇ ਤਰਲੇ ਨਾਲ ਇਹ ਗੱਲ ਆਖੀ।...

ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਹੜ੍ਹ ਨਿਰੀ-ਪੁਰੀ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਉਲਟ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਕਰਕੇ ਆਪ ਵੀ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਹੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲ ਦੀ ਦੇਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।...

ਦੀਪਤੀ ਬਬੂਟਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ੌਕ ਹੈ ਉਹ ਸੱਤ ਪਰਦਿਆਂ ’ਚ ਵੀ ਨੱਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ੌਕ ਨਹੀਂ ਉਹਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਟੇਜ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਦਿਉ, ਉਹ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕ ਸਕੇਗਾ। ਚਿਣਗ ਨਾਲ ਗਿੱਲਾ ਬਾਲਣ ਵੀ ਭਾਂਬੜ ਬਣਾਇਆ...

ਅਮਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ ਸਾਡੀ ਧੀ ਬਾਹਰੋਂ ਆਈ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਿਆ। ਸਲਾਹ ਕਰਕੇ ਮੈਂ, ਪਤਨੀ ਹਰਜੀਤ, ਧੀ ਰਸ਼ਮੀਤ ਤੇ ਭਤੀਜੇ ਦੀਪਕੰਵਲ ਨੇ ਬੜੋਗ ਤੇ ਡਗਸ਼ਈ ਵੱਲ ਚਾਲੇ ਪਾ ਦਿੱਤੇ।...

ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਤੁਹਾਡੀ ਵੀ ਹੈ ਪਰਦੀਪ ਮਹਿਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਤੀਹਵੇਂ ਵਰ੍ਹੇ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਪੈਰਾਂ ਸਿਰ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਵੀ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਨੌਕਰੀ ਵਾਲੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਵੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਸੀ,...

ਜੰਗ ਦੇ ਬੁਰੇ ਨਤੀਜੇ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਪੱਤੋ ਕਈ ਮੁਲਕਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਜੰਗ ਛੇੜੀ, ਕਈ ਬੈਠੇ ਨੇ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਲੋਕੋ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜੰਗ ਛੇੜੀ, ਉਹ ਉੱਜੜ ਚੱਲੇ, ਹੋਈ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਬੜੇ ਬਦਨਾਮ ਲੋਕੋ। ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਨਾ ਘਾਟੇ ਹੋਣ ਪੂਰੇ, ਬਹੁਤੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ...

ਅਰਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਬਹੁਤ ਅਜੀਬ, ਬੇਦਰਦ ਅਤੇ ਬੇਰਹਿਮ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਜਾਰੀ ਇਰਾਨ-ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਨੇਤਨਯਾਹੂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਜੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨਿੱਜੀ ਨੁਕਸਾਨ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ...

ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ

ਡਾ. ਮੇਘਾ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਹਲਵਾਰਵੀ ਕਿਸੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ। ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿਣ ਉਪਰੰਤ ਤਾਉਮਰ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ...

ਜਸਬੀਰ ਭੁੱਲਰ ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸਫ਼ੇ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ; ਸੁਪਨੇ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਤੁਰ ਗਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਵਕਤ ਨੇ ਲੀਕ ਫੇਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੁੱਢੀਆਂ...

ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬਾਹੀਆ ਐੱਸਜੀਪੀਸੀ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜਥੇਦਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਨੂੰ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ 26 ਜੂਨ 1975 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮਿਲੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਭਰਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦੇ...

ਗੁਰਬਚਨ ਜਗਤ ਬਿਨਾਂ ਲੜਿਆਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਚਿੱਤ ਕਰ ਦੇਣਾ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦੀ ਸਿਖ਼ਰ ਹੈ- ਇਹ ਗੱਲ ਉੱਘੇ ਚੀਨੀ ਜਰਨੈਲ ਸੁਨ ਜ਼ੂ ਨੇ ਲਗਭਗ 500 ਈਸਾ ਪੂਰਬ ਆਖੀ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਫ਼ੌਜੀ ਰਣਨੀਤੀਕਾਰ...

ਰਵਿੰਦਰ ਸਹਿਰਾਅ (ਯੂ.ਐੱਸ.ਏ.) ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੀ ਤਹਿਰੀਕ ਵਿੱਚ 25 ਜੂਨ 1975 ਦਾ ਦਿਨ ਕਾਲੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਨਾਗਰਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੋਲਣ ਲਿਖਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਫ਼ਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਦਿਨ ਜਲੰਧਰ...

ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਤੁਰਕੀ ਦੀ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਲੇਖਿਕਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸਮਾਜਿਕ ਆਗੂ ਜ਼ੇਨੈਪ ਓਰਾਲ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਨਾਰੀ ਮਨ ਦਾ ਸਾਰ ਅਤੇ ਭਾਰ ਬਣੀ ਪਿਤਰਕੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰੀਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਲੇਖਿਕਾ...

ਕੇ.ਐੱਸ. ਅਮਰ ਬਾਰਾਂ ਜੂਨ 2025 ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸਾ ਮੈਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 275 ਦੇ ਕਰੀਬ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਦੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬੇਚੈਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ...

ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਅਸਲੀ ਤੇ ਸੁੱਚਾ ਸਾਹਿਤ ਮਹਾਤਮਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਚਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ’ ਪੜ੍ਹੇ ਤਾਂ ਇਕਦਮ ਧਿਆਨ ਭੂਸ਼ਨ ਧਿਆਨਪੁਰੀ ਵੱਲ ਗਿਆ। ਉਹ ਮੇਰੇ ਕਾਲਜ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਂ ਬੇਨਤੀਸਰੂਪ ਸ਼ਰਮਾ ਸੀ। ਧਿਆਨਪੁਰ...

ਅਸ਼ਵਨੀ ਚਤਰਥ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸੱਤ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਮਹਾਂਦੀਪ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ 86 ਲੱਖ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ। ਕਈ ਥਾਈਂ ਨੀਵੀਂ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਈਂ ਪੱਧਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ...

ਜੰਗ ਸਮੇਂ ਅੱਜ ਹਾਂ... ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਜੰਗ ਸਮੇਂ ਅੱਜ ਹਾਂ ਤਾਂ ਫੇਰ ਕੱਲ੍ਹ ਨਹੀਂ। ਜੰਗ ਕਿਸੇ ਮਸਲੇ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਹੀਂ। ਵੈਰ ਨਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੱਦ ਤੇ ਲੜਦੇ ਜੋ ਲੜਾਉਣੇ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਕੋਈ ਝੱਲ ਨਹੀਂ। ਦੇਸ਼ ਕਰਨ ਜੇ ਕੇਵਲ...

ਮਨਸ਼ਾ ਰਾਮ ਮੱਕੜ ਸੱਚੋ ਸੱਚ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀਆਂ ਕਰਕੇ ਆਪ ਤਾਂ ਮਸਾਂ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਹੀ ਪੜ੍ਹ ਸਕਿਆ ਸੀ। ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸੱਧਰ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ, ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਪੜ੍ਹ ਸਕਣ, ਪੜ੍ਹਾਵਾਂਗਾ। ਧੀ-ਪੁੱਤਰ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸਨ। ਧੀ ਨੇ...

ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੌਰ ਕਥਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੋਗ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਚੁੱਪਚਾਪ ਇਕੱਲਾ-ਇਕੱਲਾ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਕੱਲ੍ਹ ਰਾਤ ਤੱਕ ਤਾਂ ਸਭ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਸੀ। ਫਿਰ ਸਵੇਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਜੇ ਕੱਲ੍ਹ ਸਰਦ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪਰਛਾਵਾਂ ਮੇਰੀਆਂ...

ਫ਼ਰਕ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਖੁਡਾਲ ‘‘ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਸਾਰੇ ਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਮੁੰਡਾ ਜਾਂ ਕੁੜੀ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇ, ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ! ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਕਹਿਣ ਦੀਆਂ ਹੀ ਗੱਲਾਂ ਨੇ। ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਅੱਜ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਵਿੱਚ...

ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਓਮਕਾਰ ਸੂਦ ਬਹੋਨਾ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਰਗੀ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਮਾਵਾਂ ਵਰਗੀ। ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਜਦੋਂ ਵੀ, ਆਵੇ, ਲਗਦੀ ਚਾਵਾਂ ਵਰਗੀ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਪਾਕ ਪਵਿੱਤਰ, ਗੁਰੂ-ਪੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਵਰਗੀ। ਪਿੰਡੋਂ ਆਈ ’ਵਾਜ ਵੀ ਜਾਪੇ, ਬਾਪੂ...

ਅਰਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਬੋਇੰਗ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਨੇ 12 ਮਈ ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ 1.30 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਲੰਡਨ ਜਾਣ ਲਈ ਉਡਾਣ ਭਰੀ। ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ 30 ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਹ...

ਰਾਮਚੰਦਰ ਗੁਹਾ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਪੰਜਾਹਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਇੰਡੀਆ ਆਫਟਰ ਗਾਂਧੀ’ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਸ ਸਿਆਹ ਦੌਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੈਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ’ਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ...