ਕਿਸੇ ਵੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ, ਨਿਯਮਤ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਚੋਣਾਂ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਸਜੀਵ ਹੋਣ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ 73ਵੀਂ ਅਤੇ 74ਵੀਂ ਸੋਧ ਕਰਕੇ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿਯਮਤ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵਧੀਆ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ....

ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪਰਸਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿਆਨੀਏ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹਕੀਕਤ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਰੋਧੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਤਰਜੀਹੇ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀਪਸੰਦ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਦੱਸਦੇ ਆਏ ਹਨ, ਪਰ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੀ ਹਾਲੀਆ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੁੱਠਭੇੜ ਸਿਰਫ਼ ਸੱਤਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੁਲਕ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਪਾਟਿਆ ਪਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਦੁਸ਼ਮਣ ਕਹਿਣ, ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਦਿਲੋਂ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ। ....

ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਤਰਮੀਮੀ ਐਕਟ (ਸੀਏਏ) ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਿੰਸਕ-ਅਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਤੋਂ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰਾਜਨੇਤਾ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਮਰਾਨ ਖ਼ਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਇ ਸੀਨੀਅਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਤੇ ਲੇਖਕ ਇਰਫ਼ਾਨ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰੋਜ਼ਨਾਮਾ ‘ਡਾਅਨ’ ਦੇ 7 ਮਾਰਚ ਦੇ ਅੰਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਮਜ਼ਮੂਨ ਵਿਚ ਇਰਫ਼ਾਨ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅੰਦਰਲੀ ਅਰਾਜਕਤਾ, ਇਮਰਾਨ ਦੀਆਂ ਨਾਕਾਮੀਆਂ ਉੱਤੇ ਪਰਦਾ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋ ਰਹੀ ....

ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਮੁਲਕਾਂ ਵਾਂਗ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵੀ ਅੱਠ ਮਾਰਚ ਨਾਰੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਂਜ, 1909 ਵਿਚ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੂਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ 28 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਨਾਰੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ। 1910 ਵਿਚ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵੱਲੋਂ ਕੋਪਨਹੈਗਨ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਦਿਵਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ ਅਤੇ 1911 ਵਿਚ ਆਸਟਰੀਆ, ਡੈਨਮਾਰਕ, ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਸਵਿੱਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿਚ ਲੱਖਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਰੈਲੀ ਕੱਢੀ। ....

“ਦਸੰਬਰ 1941 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 97,000 ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਮੋਟਰ ਗੱਡੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਦਰਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਫਿਰ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਬਦਲਾਅ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ: ਸੌਰਰ ਕੰਪਨੀ ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਪਲੱਬਧ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਵਰਤੋਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਹੋਰ ਮਾਲ ਲੱਦਿਆ ਤਾਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਗੱਡੀ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ’ਤੇ ....

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਆਹ ਦਿਨਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਛਪ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਦਰਜਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨਾਂ-ਮਾਤਰ ਹਨ। ਨਿਰਪੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਕਰਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਅਵਿਆਂ/ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਖ਼ਰੇ ਨਹੀਂ ਉੱਤਰੇ। ਵਜ੍ਹਾ ਸਾਫ਼ ਹੈ: ਸਮਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨਿਰਲੇਪਤਾ ਨਾਲ ਕਲਮਬੰਦ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ....

ਵਿਗਿਆਨ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਕੋਈ ਦਿਸਣਯੋਗ ਅੰਗ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਸੰਕਲਪਾਂ, ਆਸਾਂ ਉਮੀਦਾਂ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਦਾ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਸਮੇਂ ਸਾਡੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ....

ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸੱਚ ਜਾਨਣ ਲਈ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਸੁਰਖੀਆਂ ਦੇ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਸਭ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਮਲਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ’ਤੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਦੰਗਾ ਕਿਸੇ ਗਲੀ ਮੁਹੱਲੇ ਦੇ ਟਟਪੂੰਜੀਆ ਨੇਤਾ ਦੇ ਭੜਕਾਊ ਬਿਆਨ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਭੜਕਦਾ ਬਲਕਿ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਅਣਥੱਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਐਸੀ ਜ਼ਮੀਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੁਆਤੀ ਲਾਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ, ਸ਼ਹਿਰ, ....

ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਵਿੱਤੀ ਚੌਕਸੀ ਸੰਸਥਾ ‘ਐਫਏਟੀਐਫ’ ਵੱਲੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ‘ਸਲੇਟੀ ਸੂਚੀ’ (ਗ੍ਰੇਅ ਲਿਸਟ) ਵਿਚ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਲਟੀਮੇਟਮ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰਾਜਸੀ ਹਲਕਿਆਂ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਮਾਯੂਸੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ....

ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਤਾਂ ਕਾਗਜ਼ ’ਤੇ ਲਿਖੇ ਅੰਕੜੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੂਤਰਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ। ਦੂਜਾ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸੜਕਾਂ, ਗਲੀਆਂ, ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੇ ਚੌਕ ਚੌਰਾਹਿਆਂ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਸੱਚ। ਉਂਜ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖਿਆ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ....

ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ - Beautiful Forever. ਸੜਕ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਕੋਹਾਂ ਤੱਕ ਕੰਧ ਉੱਤੇ ਫਰਸ਼ੀ ਟਾਈਲਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਰਾਹਗੀਰਾਂ ਸੰਗ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ। ਖੌਰੇ ਕਿੱਥੇ ਬਣਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਕਹਾਉਂਦੀਆਂ ਇਟੈਲੀਅਨ ਟਾਈਲਾਂ ਸਨ। ਮਾਇਆਨਗਰੀ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ 200 ਗਜ਼ ਦੀ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਇਸ ਕੰਧ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਝੁੱਗੀ-ਝੌਂਪੜੀ ਵਾਲੀ ਬਸਤੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਧੜਕਦੀ ਸੀ। ....

ਸਾਡਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸੱਤਰ ਸਾਲ ਟੱਪ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਮੈਂ 50 ਟੱਪ ਆਇਆ ਸਾਂ। ਡੈਡੀ ਹੁਣਾਂ ਨੇ 60ਵਿਆਂ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਮੰਮੀ ਜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੰਮੀ-ਡੈਡੀ ਤਾਂ ਉਹ ਵੈਸੇ ਮੇਰੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਬਣੇ ਸਨ। ....

ਆਕਸਫੋਰਡ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ‘ਸੰਵਿਧਾਨ’ ਸਾਲ 2019 ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮੁੱਚੇ ਵਰ੍ਹੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਜਿੰਨੇ ਸਾਰਥਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਭਾਰਿਆ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ, ਉਹ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੀ। ਇਹ ਸੱਚ ਵੀ ਹੈ। ....

ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਹੱਥਲੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੂੰ ਰੱਦੀ ਵਾਲੇ ਢੇਰ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਣਾ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਤਾਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਬੋਲ ਪੈਣਾ ਹੈ; ਦਿੱਲੀ ਦੰਗਲ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਘੇਰਾ ਬੜਾ ਵਸੀਹ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਉਂਜੋ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਪੰਡਤਾਂ ਨੇ ਉਂਗਲੀ ’ਤੇ ਨੀਲੀ ਸਿਆਹੀ ਲਵਾ ਕੇ ਬੂਥ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀ ਖ਼ਲਕਤ ਨੂੰ ਗਿਣਤੀ-ਮਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਛੁਆ, ਸਭਨਾਂ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੇ ਟੇਵੇ ਪੜ੍ਹ, ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ....

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪਾਸਪੋਰਟ-ਰਹਿਤ ਦਾਖ਼ਲਾ ਦੇਣ ਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਦਾ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਵਿਚ ਸੁਆਗਤ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਸਰਾਹਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਂਜ, ਸਰਾਹਨਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਇਹਤਿਆਤ ਵਰਤਣ ਦਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਇਜਾਜ਼ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ (7 ਫਰਵਰੀ) ਨੂੰ ....

ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਮੀਡੀਆ ਸਮੇਤ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵੱਡਾ ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮੀਡੀਆ ਹਾਕਮ ਧਿਰ ਦਾ ਬੁਲਾਰਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਢਾਹ ਲੱਗੀ ਹੈ। ....