ਦਸਤਕ

ਪਿਛਲੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਮਨੋਰੋਗ ਮਸ਼ਵਰਾ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ। ਉੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਸ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਥਾਂ ਲਿਜਾਇਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ,...

ਸਾਡੀਆਂ ਲੋਕ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੋਲੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ‘ਨੀ ਮੈਂ ਰੰਡੀਓਂ ਸੁਹਾਗਣ ਹੋਵਾਂ ਬਸਰੇ ਦੀ ਲਾਮ ਟੁੱਟ ਜਾਏ’। ਇਹ ਬੋਲੀ ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਦੂਜੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ ਵੇਲੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਫੌਜੀ ਭੇਜੇ ਗਏ...

ਅਸੀਂ ਅਤਿ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਪਾਣੀ, ਮਿੱਟੀ, ਹਵਾ, ਖੁਰਾਕ ਸਭ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਜਾਤੀਵਾਦ ਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਧਰਮ ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਨਾਲ। ਹੁਣ ਫਿਜ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਧੂੰਏਂ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ-ਘੱਟੇ ਨਾਲ...

ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਮੈਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ, ਓਮ ਪੁਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਾਹੀਆ ਸ਼ਖ਼ਸ ਸੀ। ‘ਆਕ੍ਰੋਸ਼’ ਅਤੇ ‘ਅਰਧ ਸੱਤਿਆ’ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿਚਲੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਜੋ ਲੰਮਾ ਅਰਸਾ ਦੱਬੀ ਪੀੜ ਤੇ ਗੁੱਸੇ...

ਐਡ ਗੁਰੂ ਪਿਯੂਸ਼ ਪਾਂਡੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਬੀਤੇ ਵੀਰਵਾਰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ’ਤੇ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਿਆ, ‘ਸਾਡੇ...

ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਹੀਦ ਸਨ ਸਰਦਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਫੇਰੂਮਾਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜਾ 27 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਿਗਰੀ ਦੋਸਤ ਜਥੇਦਾਰ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜਲਾਲ ਉਸਮਾ ਵੱਲੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ‘ਸ਼ਹੀਦ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਫੇਰੂਮਾਨ...

ਗ਼ਜ਼ਲ ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ ਹੁਸਨ ਸਦੀਵੀ ਲੰਮਾ ਚਿਰ ਤਾਂ, ਅੱਖੀਆਂ ਅੰਦਰ ਬਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਦਿਲ ਦੀ ਦੌਲਤ ਜੋ ਬਣ ਜਾਵੇ, ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਨੈਣ ਨਿਰੰਤਰ ਤੱਕਦੇ ਜਲਵੇ, ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੇ, ਮੇਰੀ ਧੜਕਣ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਹਾਜ਼ਰ, ਇਸ...

ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਵਰਗ ਹਨ। ਅਮੀਰ, ਗ਼ਰੀਬ ਤੇ ਅਮੀਰੀ-ਗ਼ਰੀਬੀ ਦੀ ਚੱਕੀ ਦੇ ਪੁੜਾਂ ਗੱਭੇ ਫਸਿਆ ਮੱਧ ਵਰਗ। ਅਮੂਮਨ ਅਮੀਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੌਲਤਮੰਦ ਹੈ। ਗ਼ਰੀਬ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ...

‘‘ਕੀਹਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰੀ ਜਾਨੈ ਬਾਪੂ?’’ ‘‘ਆਪਣੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਦਾਂ।’’ ‘‘ਕਿਉਂ?’’ ‘‘ਮਿਲਣੈ ਉਹਨੂੰ। ਮਿਲਾ ਕੇ ਦੇ ਫੋਨ।’’ ‘‘ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਲਾਉਣੀਆਂ ਨੇ ਸਾਡੀਆਂ।’’ ‘‘ਫੋਨ ਮਿਲਾ ਕੇ ਦੇਣ ਨੂੰ ਕਹਿੰਨਾ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ। ਆਪਣੀ ਧੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨ੍ਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਮੈਂ?’’ ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ ਨੇ...

ਅੱਜ ਕੀ ਕਹੀਏ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ’, ਜਦ ਇਸ ਨਾਅਰੇ ਦੀ ਗੂੰਜ ਪਈ ਤਾਂ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਆਰਜ਼ੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਾਅਰੇ ’ਤੇ ਹੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਦੂਸਰੀ ਨੁੱਕਰ ਤੋਂ ਨਾਅਰੇ ਵੱਜੇ ਸਨ ‘ਹਿੰਦੀ, ਹਿੰਦੂ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ’। ਸੰਤ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ...

ਫੈਂਸ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਹੋਇਆ ਖ਼ਤਮ; ਲੋਕ ਕਰ ਰਹੇ ਤਾਰੀਫ਼ਾਂ, ਧੀ ਨੂੰ ਦੇ ਰਹੇ ਦੁਆਵਾਂ

ਪੰਜ-ਛੇ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰਾ ਮੱਧ-ਪੂਰਬੀ ਯੂਰੋਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ-ਆਉਣਾ ਵਧਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਓਧਰਲੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਲਾਗਿਉਂ ਵੇਖਣ-ਪਰਖਣ ਲੱਗਿਆ ਸਾਂ। ਕਦੇ ਨੋਬੇਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਲਾਦੀਸਲਾਵ ਰੇਮੌਂਤ (ਪੋਲਿਸ਼ ਨਾਵਲਕਾਰ), ਵਿਸਵਾਵਾ ਸ਼ਿੰਬੋਰਸਕਾ (ਪੋਲਿਸ਼ ਕਵਿੱਤਰੀ), ਇਮਰੇ ਕੈਰਤੇਜ਼ (ਹੰਗੇਰੀਅਨ ਨਾਵਲਕਾਰ), ਈਵੋ ਐਂਡਰਿਚ (ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਅਨ ਕਹਾਣੀਕਾਰ),...

ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਰੂਪ ਤੇ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਪੇਖ ’ਚ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਇਸ ਦਾ ਹੂ-ਬ-ਹੂ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ ਸਕਣਾ ਬੜਾ ਕਠਿਨ ਹੈ। ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,...

ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦੇ 72ਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ‘ਹਾਲੇ ਵੀ ਮੂਰਖ ਤੇ ਅਭਿਮਾਨੀ ਇਸ਼ਕ, ਅੱਖ ਨਾ ਝਮਕੇ ਨਿਮਖ, ਖੋਹਲ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਭਿੱਤ... ਕੀ ਪਤਾ ਕਦ ਚੜ੍ਹ ਪਵੇ ਉਹ ਚੰਦੜਾ ਕੀ ਪਤਾ ਕਰ ਆ ਵੜੇ ਲਟਕੰਦੜਾ’ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦਾ ਹੈ।

ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਵੇਲੇ ਜਦੋਂ ਛੇਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪੰਜ ਸਿੱਖ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ 52 ਰਾਜੇ ਕੈਦ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮੰਗ ’ਤੇ ਉੁਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਾਧ-ਖ਼ੁਰਾਕ ਤੇ ਬਸਤਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦਾਨਾ ਤੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਰੜਕਣ ਲੱਗੀ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਕਪਟੀ ਚਾਲਾਂ ਚੱਲਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀ ਬਣਾਉਣ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਰੋਸ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।

ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਆਖਦੀ ਕਿ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਘੂਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਲਾਲਚ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਖ ਰਹੀ ਸੀ।...

ਸਾਉਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਜਦੋਂ ਔੜ ਲੱਗ ਜਾਣੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵੀ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਗੁੱਡੀ ਫੂਕਣੀ। ਕੀਰਨੇ ਪਾਉਣੇ। ਸਿਖਰ ਦੁਪਹਿਰੇ ਭੁੱਜਦੇ ਖੇਤਾਂ ’ਚ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਤੁਰਨਾ ਅਤੇ ਭੁੰਝੇ ਬੈਠ ਅੱਡੀਆਂ ਰਗੜ ਰਗੜ ਪਿੱਟ-ਸਿਆਪਾ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਜੋ ਰੱਬ ਰਹਿਮ ਦੇ ਘਰ ਆ...

ਜਦੋਂ ਨਹਿਰੂ ਤੇ ਡਾਇਰ ਇੱਕੋ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਚਡ਼੍ਹੇ... ‘‘...ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਈ ਮੁੱਢਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਜਵਾਹਰਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਨਹੀਂ, ਬੁਲਬੁਲੇਦਾਰ (ਫ਼ਰਜ਼ੀ) ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਰਿਹਾ। ਪਰ 1919 ਵਿੱਚ ਪਾਵਨ ਨਗਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਫੇਰੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਲਈ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸੇ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜਨਰਲ ਰੇਗੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਵੀ ਆ ਚਡ਼੍ਹਿਆ। ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਬੰਕ ਬਹੁਤੇ ਫ਼ਾਸਲੇ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਕਤਲੇਆਮ ਅਜੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਪਰਿਆ ਸੀ। ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅੱਗੇ ਇਹ ਟਾਹਰ ਮਾਰਦਿਆਂ ਸੁਣਿਆ ਕਿ ‘ਉਸ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਰਗੇ ਵਿਦਰੋਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਰਾਖ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਤਰਸ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।’ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਡਾਇਰ ਗਹਿਰੀਆਂ ਗੁਲਾਬੀ-ਰੰਗੀ ਫਾਟਾਂ ਵਾਲੇ ਪਜਾਮੇ ਤੇ ਡਰੈਸਿੰਗ ਗਾਊਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ’ਤੇ ਉਤਰਿਆ ਤਾਂ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਘਿਨਾਉਣਾ ਕਾਰਾ ਜਾਪਿਆ। ਰੇਗੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਸੀ, ਉਹ ਮੱਰੀ (ਉਦੋਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਪਰ ਹੁਣ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲਾਰੈਂਸ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ) ਪਰ ਭਾਰਤੀਆਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤੁੱਛ ਸਮਝਣ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਨੇ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਇਸ ਹੱਦ ਤਕ ਟੁੰਬਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਵੱਲੋਂ ਆਰੰਭੇ ਸਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਜਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ; ਉਹ ਵੀ ਮਹਾਤਮਾ ਦੀ ਸੋਚ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਮਤਭੇਦਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ।’’...

ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਮਾਜ ਲਈ ਚਾਨਣ-ਮੁਨਾਰਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖ਼ੂਬੀ ਉਸ ਦੀ ਸਰਬਕਾਲੀ ਪ੍ਰਸੰਗਕਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਜੋ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਦਰਦ, ਆਸ-ਨਿਰਾਸ ਅਤੇ ਸਮਸਤ ਸਦੀਵੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਧੁਨੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਸਰਸ ਲੇਖਕ ਵੀ ਜੋ...

ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਇਸ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸੋਹਣਾ ਜਿਹਾ ਨਾਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਹੋੜ ਜਿਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਹੈ... ਚਲੋ ਹੋਣਾ...

ਪੰਜਾਬ ਆਦਿ ਸੱਚ ਹੜ੍ਹ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਦੀ ਬੇਸਬਰੀ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਾਕ ਹਨ: ਉਹ ਹੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਉਹ ਤਾਂ ਹੜ੍ਹੀ ਪਈ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਬੰਧਤ ਧਿਰ ਦੇ ਨਾਂਹਪੱਖੀ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਨੇ ਇਹ ਅਰਥ ਹੋਰ...

ਤਾਈ ਨਿਹਾਲੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਰਵਾਚੌਥ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਿਆ। ਰਾਤ ਪੈਣ ’ਤੇ ਵਰਤ ਸੰਪੂਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਅਰਗ ਦੇਣ ਲਈ ਕੋਠੇ ਉੱਪਰ ਖੜ੍ਹੇ ਤਾਏ ਨਰੈਣੇ ਅਤੇ ਤਾਈ ਨਿਹਾਲੀ ’ਚੋਂ ਕਦੇ ਤਾਇਆ ਆਖੇ ਕਿ ਬਈ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਅਰਗ ਮੈਂ ਦੇਣੈਂ,...

ਪੱਪੀ ਨੇ ਗੱਲ ਦੱਸਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ‘‘ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਕਾਲਜਾ ਧੱਸ ਦੇਣੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਨੀਂ ਭੈਣੇ, ਅੱਜ ਤੜਕੇ-ਤੜਕੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਜੱਗੇ ਦਾ ਪਿਉ ਬਾਹਲ਼ੀ ਮਾੜੀ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਆਇਆ। ਅਖੇ ਦੰਗਿਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਬੁੜ੍ਹੀ ਨੇ ਇਹ ਕੀ ਝਾਟੇ ਖੇਹ ਪਵਾਲੀ, ਹੈਂ!...

ਭਰ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਵਿਛੜਿਆ ਲੋਕ ਗਾਇਕ ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਵਿਹੜਾ ਸੁੰਨਾ ਕਰਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬੇਵਕਤ ਚਲਾਣੇ ਉੱਤੇ ਹਰ ਅੱਖ ਨਮ ਹੋਈ। ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਇਉਂ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵਿਛੜਿਆ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਵੀ...