ਮਿਡਲ

ਮੈਦਾਨ ਸਜਿਆ ਪਿਆ। ਹਰਾ ਘਾਹ, ਬਾਰੀਕ ਕੱਟਿਆ ਹੋਇਆ। ਵਿਚਕਾਰ ਬਿਲਕੁਲ 22 ਗਜ਼ ਦੀ ਪਿੱਚ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ‘ਬਾਈ’ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦਾ; ਮਤਲਬ ‘ਭਰਾ’। ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਸਦਭਾਵਨਾ, ਉਮੀਦ। ਸਟੇਡੀਅਮ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਖਚਾ-ਖਚ ਭਰਿਆ ਪਿਆ। ਲਾਲ, ਹਰਾ, ਨੀਲਾ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਰੰਗ...

ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ- “ਜੇ ਤੁਹਾਡੀ ਇਕ ਸਾਲ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਲ ਬੀਜੋ, ਜੇ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦਰਖਤ ਲਾਓ ਅਤੇ ਜੇ ਸੌ ਸਾਲ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਸਲਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।” ਦੁਖਾਂਤ ਇਹ ਹੈ...

ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਪੱਚੀ-ਤੀਹ ਘਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਪੰਚਾਇਤੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਬਣੀ ਦੋ ਕਮਰਿਆਂ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੋਈ ਬਿਰਖ-ਬੂਟਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਾਹਮਣੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਬਣ ਰਹੀ ਸੀ।...

ਖੁੰਬਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਣ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਦਿਨ-ਬਦਿਨ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖੁੰਬਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਪੰਜ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ। ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਬਟਨ ਖੁੰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ...

ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਰੰਗਕਰਮੀ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਭਾਅ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਅਦਾਕਾਰਾ ਕੈਲਾਸ਼ ਕੌਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 4 ਅਕਤੂਬਰ 2024 ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰੰਗਮੰਚ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਘਾਟਾ ਪਿਆ। 25 ਦਸੰਬਰ 1932 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ...

ਪਿਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅਨੰਦਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਵਾਂ ਜੀਅ ਆਇਆ ਤਾਂ ਨਵੇਂ ਅਹਿਸਾਸ, ਨਵੀਆਂ ਗੱਲਾਂ; ਇਕ ਦਿਨ ਗੱਲਾਂ-ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਲਿਆ, “ਮਾਂ, ਆਪਣੀ ਯਸ਼ਲੀਨ ਕਦੋਂ ਤੀਕ ਤੁਰਨਾ ਸਿੱਖ ਜਾਵੇਗੀ?” ਮਾਂ ਕਿਸੇ ਸੰਤ ਵਾਂਗ ਮੁਸਕਰਾਈ,...

ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਅੰਦਰ ਭਿਆਨਕ ਕਤਲੇਆਮ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵੱਲੋਂ ਟਨਾਂ ਦੇ ਟਨ ਸੁੱਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਬਰੂਦ ਨੇ ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਮਲਬੇ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਇਹ...

ਬਹਾਦਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਹਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸੂਬੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਾਂ-ਮਿੱਟੀ ’ਚੋਂ ਜੰਮਿਆ ਵਿਕਾਸ ਪੁਰਸ਼ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ (ਪਹਿਲੀ ਅਕਤੂਬਰ 1901-6 ਫਰਵਰੀ 1965) ਕਿਸੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੇ ਸਦਾ ਬਹਾਦਰ, ਨਿਡਰ, ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ...

ਸ਼ਾਇਰ ਪਾਸ਼ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ‘ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਾਡੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਮਰ ਜਾਣਾ’। ਕੀ ਅਸੀਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਸ ਯੁੱਗ ’ਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹਾਂ ਜਿਥੇ ‘ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ’ ਵਾਪਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ? ਕੀ ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈਣੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ ਹਨ? ਨਹੀਂ,...

ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਚੌਥੀ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਅਧਿਆਪਕ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਟੋਡਰਮਾਜਰਾ ਜੀ ਬਦਲ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਰਾਏਪੁਰ ਜੀ ਆ ਗਏ। ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਚੌਥੀ ਅਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਭਬਾਤ ਜੀ...

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਹਰ ਵਰਗ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੜ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਵਰਗ ਤਾਂ ਅਜੇ 2023 ਦੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਸਤ 2025 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਆਏ ਹੜ੍ਹ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰ ਗਏ।...

ਹੜ੍ਹ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦਿਲ ਵਲੂੰਧਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਘਰਾਂ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਬਚੀ ਜੋ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਖਰਾਬ ਨਾ ਹੋਈ ਹੋਵੇ। ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਭਾਵੇਂ ਹੜ੍ਹ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਵਿੱਚ...

ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਰੰਗ, ਰੂਪ ਤੇ ਸੁਭਾਅ ਪੱਖੋਂ ਦੂਸਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵੀ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ। ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਤਪੇ ਗੁੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਠੰਢੇ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਵਕਤ ਨਾਲ ਕਦੀ ਸੁਭਾਅ ਵੀ ਬਦਲੇ ਹਨ? ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਤਾਬਾਂ...

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਾਲ ਆਏ ਹੜ੍ਹ 1988 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਿਆਨਕ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ 23 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, 2000 ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਪਿੰਡ ਅਤੇ 4 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਲੋਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਅਤੇ 4.5 ਲੱਖ ਏਕੜ ਰਕਬੇ ਥੱਲੇ ਫ਼ਸਲਾਂ...

ਕਲਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਦਾ ਚਿਰਾਗ਼ ਹੁੰਦੀ ਜਿਸ ਦੇ ਸੁਨਿਹਰੇ ਕਿਣਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਹਜ, ਸਬਰ ਤੇ ਸਿਦਕ ਦਾ ਰੰਗ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਜੀਵਨ ਰਾਹਾਂ ’ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਕਿਰਨ ਬਣ ਜਗਦੀ। ਕਲਾ ਬਿਹਤਰੀ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਹੁੰਦੀ। ਕਲਾ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ...

ਬਲਵਿੰਦਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਪੰਜ ਕੁ ਸਾਲ ਹੋਏ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਿਰ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿਣ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹਦੇ ਪਤੀ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਗਏ। ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਚਾਰ ਕੁ ਸਾਲ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਦੋ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੀ। ਬਲਵਿੰਦਰ ਦੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹਨੇਰਾ...

ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੇਲਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ। ਕੁਝ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ...

ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਭਾਵੇਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਧਨ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘਟ ਗਈ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਅਜੇ ਵੀ ਕਾਫੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਮੱਟਰਾਂ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਪਿੰਡ ਨਮਾਦਾ ਵਿੱਚ ਮਾਲਵੇ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੁੱਗਾ ਮਾੜੀ...

ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤ ਆਉਂਦੇ ਉਤਾਰ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਿੱਤ-ਹਾਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹਰ ਮੋੜ ’ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਵਾਂਗ ਨਾ ਹੋ ਕੇ, ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ...

ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਪਿੱਛੋਂ ਬੀਜੀ (ਸੱਸ ਮਾਂ) ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਪਿੰਡ ਘੱਗਾ ਗਈ। ਮੇਰੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਬੀਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਬੀਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਪੰਜਾਹ...

ਪੰਥ ਰਤਨ ਜਥੇਦਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਉਹ ਸਿੱਖ ਆਗੂ ਹੋ ਗੁਜ਼ਰੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਆਸੀ, ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਾਮਿਸਾਲ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਅਤਿ ਸਾਧਾਰਨ ਤੇ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਅਤੇ ਢਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ...

ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਅਸੀਂ ਮੀਂਹ ’ਚ ਨਹਾਉਣ ਲੱਗਦੇ ਤਾਂ ਦਾਦਾ ਜੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗਦੇ- ‘ਇਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੈ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸ਼ੁਗਲ ਮੇਲਾ’; ਪਰ ਐਤਕੀਂ ਮੀਂਹ ਵਰ ਨਹੀਂ, ਸਰਾਪ ਬਣ ਕੇ ਵਰ੍ਹਿਆ। ਕਈ ਜਿ਼ਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ...

ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਹਾਲਾਤ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿੰਡਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਗਲੀ ਮੁਹੱਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਵਾਰਾ ਡੰਗਰ ਅਤੇ ਕੁੱਤੇ ਹੀ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁੱਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚੋਂ, ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਵੱਢਣ ਦੇ ਰੋਗ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਤਾਂ...

ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਉਦਾਸ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਭੈਅ-ਭੀਤ ਵੀ। ਪਹਿਲੀ ਖ਼ਬਰ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਢੁਕਵੀਂ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਨਾਲ ਸਥਾਪਤ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਫੋਨ ਰਾਹੀਂ ਫਿਰੌਤੀ ਮੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦਿੱਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੰਗ...

ਸਾਲ 1974 ਸੀ... ਅਜੇ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰੈੱਪ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਆਇਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਪੜ੍ਹਨੋਂ ਹਟਾ ਲਿਆ। ਪ੍ਰੈੱਪ ਉਦੋਂ ਦਸਵੀਂ ਤੋਂ ਅਗਲੀ 11ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਲ ਦੀ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਪ੍ਰੈੱਪ ਦੀ...