...ਤੇ ਚੁਫੇਰੇ ਚੁੱਪ ਪਸਰੀ ਰਹੀ

“ਗੁੱਡ ਮੌਰਨਿੰਗ ਸਰ।” ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦੇ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਸਾਰੀ ਕਲਾਸ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਣ ਸਾਰ ਇਕੋ ਸਾਹੇ ਪੂਰਾ ਤਾਣ ਨਾਲ ਬੋਲੀ। ‘ਗੁੱਡ ਮੌਰਨਿੰਗ, ਗੁੱਡ ਮੌਰਨਿੰਗ’ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬੈਠਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੁਰਸੀ ’ਤੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਅਹੁਲੇ, ਪਰ ਕੁਰਸੀ ਦੀਆਂ ਚੂਲਾਂ ਢਿੱਲੀਆਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਗਾ- ਕੁਰਸੀ ਕਿਤੇ ਟੁੱਟ ਹੀ ਨਾ ਜਾਵੇ...।

“ਦੇਖ ਕੇ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਜਿਹੀ ਕੁਰਸੀ ਲੈ ਕੇ ਆਓ।” ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਂ ਲਏ ਸੀ, ਪਰ ਕਲਾਸ ਦਾ ਮਨੀਟਰ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਮੈਂ ਭੱਜ ਕੇ ਕੁਰਸੀ ਲੈਣ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਝਾਤੀ ਮਾਰਦਾ ਕੁਰਸੀ ਭਾਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਹਿਸਾਬ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ, “ਕਿੱਧਰ ਮੂੰਹ ਚੱਕਿਆ ਉਏ? ਕਲਾਸ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈ? ਕੀਹਦਾ ਪੀਰੀਅਡ ਐ?” ਉਹ ਬੋਰਡ ’ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ-ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ ਸਨ।

“ਜੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਲੇ ਸਰਾਂ ਨੇ ਕੁਰਸੀ ਮੰਗਾਈ ਜੀ।” ਮੈਂ ਡਰਦੇ-ਡਰਦੇ ਨੇ ਕਿਹਾ। “ਚੰਗਾ ਚੰਗਾ, ਲੈ ਜਾਈਂ ਕੁਰਸੀ ਵੀ, ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਚਾਕ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇ ਜਾ।” ਕਹਿ ਕੇ ਉਹ ਕਲਾਸ ਅੰਦਰ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ‘ਚੰਗੋ ਜੀ’ ਕਹਿ ਕੇ ਮੈਂ ਚਾਕ ਲੈਣ ਸਟਾਫਰੂਮ ਵੱਲ ਹੋ ਤੁਰਿਆ। ਸਟਾਫਰੂਮ ਵਿੱਚ 3-4 ਭੈਣਜੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਮੇਜ਼ ਰੱਖੀ, ਰੋਟੀ ਖਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਸਟਾਫਰੂਮ ਵਿਚ ਆਇਆ ਦੇਖ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਜੱਗ ਭਰ ਕੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ। ਜੱਗ ਤਾਂ ਭਰ ਲਿਆਇਆ, ਪਰ ਪਾਣੀ ਪਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਕੋਈ ਗਲਾਸ ਨਾ ਲੱਭਾ। “ਭੈਣ ਜੀ, ਗਲਾਸ ਤਾਂ ਹੈ ਨਹੀਂ ਜੀ।” ਪਾਣੀ ਦਾ ਭਰਿਆ ਜੱਗ ਭੈਣਜੀਆਂ ਕੋਲ ਰੱਖਦਿਆਂ ਮੈਂ ਕਹਿ ਕੇ ਮੁੜਨਾ ਚਾਹਿਆ ਕਿ ਸਾਇੰਸ ਵਾਲੇ ਭੈਣ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ, “ਬੇਟਾ, ਕੱਲ੍ਹ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਰ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਸੀ, ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦੈ... ਸਾਰੇ ਗਲਾਸ ਉੱਥੇ ਮੰਗਵਾ ਲਏ ਸੀ। ਜਾਹ ਭੱਜ ਕੇ ਦਫਤਰ ’ਚੋਂ ਗਲਾਸ ਲਿਆ।” ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਭੈਣ ਜੀ ਦੱਸ ਦੇਵਾਂ- ਮੈਂ ਤਾਂ ਕੁਰਸੀ ਲੈਣ ਆਇਆ ਸੀ, ਤੇ ਨਾਲੇ ਹਿਸਾਬ ਵਾਲੇ ਸਰ ਨੂੰ ਚਾਕ ਵੀ ਦੇਣੇ ਨੇ; ਫਿਰ ਸੋਚਿਆ, ਭੈਣ ਜੀ ਕਿਤੇ ਗੁੱਸੇ ਹੀ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣ, ਮੈਂ ਭੱਜ ਕੇ ਦਫ਼ਤਰ ਤੋਂ ਗਲਾਸ ਲੈਣ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਹੀ ਗਲਾਸ ਮਿਲਿਆ। ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਸੇ ਇੱਕੋ ਗਲਾਸ ਨੂੰ ਧੋ-ਧੋ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮੈਡਮਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਟੂਲ ’ਤੇ ਗਲਾਸ ਰੱਖਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਕਾਹਲੀ ਵਿਚ ਥੱਲੇ ਡਿੱਗ ਕੇ ਗਲਾਸ ਟੁੱਟ ਗਿਆ।

“ਹੁਣ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਕੱਚ ਚੁੱਕੀਂ…।” ਇਕ ਮੈਡਮ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕੰਨੀ ਪਈ। ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ ਫਰਸ਼ ਤੋਂ ਕੱਚ ਚੁੱਕਦਿਆਂ ਕੱਚ ਦਾ ਟੋਟਾ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਉਂਗਲ ਦੇ ਪੋਟੇ ਵਿਚ ਚੁਭ ਗਿਆ ਤੇ ਖੂਨ ਦੀ ਤਤੀਰੀ ਵਹਿ ਤੁਰੀ। ਹਿੰਦੀ ਵਾਲੇ ਭੈਣ ਜੀ ਨੇ ਮੈਲੀ ਜਿਹੀ ਲੀਰ ਮੇਰੀ ਉਂਗਲ ’ਤੇ ਲਪੇਟ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਮੈਂ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਚਾਕ ਜੇਬ ਵਿਚ ਪਾਏ, ਕੁਰਸੀ ਸਿਰ ’ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਹਿਸਾਬ ਵਾਲੀ ਕਲਾਸ ਵਾਲੇ ਪਾਸਿਓਂ ਆਪਣੀ ਕਲਾਸ ਵੱਲ ਹੋ ਤੁਰਿਆ। ਹਿਸਾਬ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੂੰ ਚਾਕ ਫੜਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਅੱਧਾ ਪੀਰੀਅਡ ਬੀਤ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।

“ਕੁਰਸੀ ਲੈਣ ਜਲੰਧਰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ… ਕੁਰਸੀ ਆਪ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ?” ਕੁਰੱਖਤ, ਗੁੱਸੇ ਭਰੀ ਆਵਾਜ਼; ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਕੰਨ ’ਤੇ ਚਪੇੜ ਜੜ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਇਕ ਹੋਰ ਪਵੇ, ਮੈਂ ਸਿਰ ’ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਧਰ ਕੇ ਥਾਏਂ ਬੈਠ ਗਿਆ, ਉਂਗਲ ਤੋਂ ਲੀਰ ਲਹਿ ਜਾਣ ਕਰ ਕੇ ਖੂਨ ਫਿਰ ਵਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।... ਅਗਲੀ ਚਪੇੜ ਪੈਣ ਦੀ ਥਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਕੁਝ ਲਪੇਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ! ਮੈਂ ਡਰਦੇ-ਡਰਦੇ ਨੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦੇਖਿਆ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਮੇਰੀ ਉਂਗਲ ’ਤੇ ਆਪਣਾ ਰੁਮਾਲ ਲਪੇਟ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਮੋਢੇ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਉਠਾਉਂਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ, “ਆਹ ਸੱਟ ਕਿਵੇਂ ਲੱਗੀ?” ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਮੇਰੀ ਜੇਬ ਵਿਚ ਪਏ ਚਾਕ ਦੇ ਟੋਟੇ ’ਤੇ ਜਾ ਪਈ।

“ਜੀ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਜੀ, ਮੈਡਮਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਆਉਂਦਿਆਂ ਕੱਚ ਦਾ ਗਲਾਸ ਵੱਜਿਆ ਜੀ...।” ਮੇਰਾ ਗੱਚ ਭਰ ਆਇਆ।

“ਆਹ ਚਾਕ?”

“ਜੀ ਹਿਸਾਬ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਮੰਗਾਏ ਸੀ। ਸਿਰ ’ਤੇ ਕੁਰਸੀ ਰੱਖੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਫੜਾਉਣ ਵੇਲੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਜੀ, ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਜੇਬ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ…।” ਮੈਥੋਂ ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਈ ਤੇ ਮੇਰਾ ਰੋਣ ਨਿਕਲ ਗਿਆ।

ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਲੰਮਾ ਸਾਹ ਲੈ ਕੇ ਮੇਰੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿਚ ਹੱਥ ਫੇਰਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲਾ ਲਿਆ ਤੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਮੈਂ ਨਿੰਮੋਝੂਣਾ ਜਿਹਾ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਬੈਂਚ ’ਤੇ ਜਾ ਬੈਠਾ।

ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਸੱਤਵੀਂ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ।...

... ਇੱਕ ਦਿਨ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦਾ ਫੋਨ ਆਇਆ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ। ਦੋਸਤ ਤੋਂ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾ ਥਾਂ-ਟਿਕਾਣਾ ਪੁੱਛ ਕੇ ਮੈਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲੈਣ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।

ਇੰਨੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਕੀ ਪਛਾਣਨਾ ਏ... ਇਹ ਸੋਚਦਿਆਂ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਕਮਰੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਬੈੱਡ ਦੀ ਢੋਅ ਨਾਲ ਸਰ੍ਹਾਣਿਆਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਤੱਕਿਆ। ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਝੁਕ ਕੇ ਹੱਥ ਜੋੜੇ, ਫਿਰ ਜੁੜੇ-ਜੁੜਾਏ ਹੱਥ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਬੋਲਿਆ, “ਗੁਰੂ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਪਛਾਣਿਆ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਬੱਲੂਆਣੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ’ਚ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਜੀ… ਪ੍ਰਦੀਪ।” ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਦੀਪ ਕਹਿਣ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਹਰਕਤ ਆ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੇਰੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਰ ਕੂਲੇ-ਕੂਲੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਘੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਰੂੰਅ ਵਰਗੇ ਹੱਥ ਮੇਰੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਫੇਰਦਿਆਂ ਕੰਬਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲੇ, “ਹਾਂ ਹਾਂ ਪੁੱਤ! ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦਾ… ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਭੁੱਲ ਸਕਦਾਂ ਆਪਣੀ ਓਹ ਗ਼ਲਤੀ... ਪਰ ਯਕੀਨ ਮੰਨੀਂ, ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ’ਤੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ... ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਮਿਲਣ ਆ ਗਿਐਂ।” ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੰਝੂ ਵਹਿ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਆ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਝੁਰੜੀਆਂ ਪਈਆਂ ਅੱਖਾਂ ਇਉਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਗੁਨਾਹ ਦਾ ਪਛਤਾਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਮੈਂ ਵੀ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਰੱਖ ਲਿਆ।

ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਚੁਫੇਰੇ ਡੂੰਘੀ ਚੁੱਪ ਪਸਰੀ ਰਹੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਚੁੱਪ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ ਹੋਣ।

ਸੰਪਰਕ: 98156-64444