ਲੱਦਾਖ ਹਿੰਸਾ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ‘ਬਲੀ ਦਾ ਬੱਕਰਾ’ ਬਣਾਇਆ: ਵਾਂਗਚੁਕ

MHA ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ’ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੰਦਿਆਂ, ਜਿਸ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਵਾਂਗਚੁਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸਖ਼ਤ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ (PSA) ਤਹਿਤ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਹੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਦੁਆਰਾ, ਜਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੁਆਰਾ ਭੜਕਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਮੂਲ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਬਲੀ ਦਾ ਬੱਕਰਾ ਲੱਭਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ।’’

ਵਾਂਗਚੁਕ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਬਲੀ ਦਾ ਬੱਕਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚਲਾਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਸਿਆਣੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ, ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ‘ਚਲਾਕ’ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਹਨ।’’

ਲੱਦਾਖ ਲਈ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਕਾਰਕੁਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਮੈਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਣ ਲਈ ਇੱਕ ਕੇਸ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ ਪਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੋਨਮ ਵਾਂਗਚੁਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸੋਨਮ ਵਾਂਗਚੁਕ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।’’

ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵਾਂਗਚੁਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਲੇਹ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ, ਅੱਗਜ਼ਨੀ ਅਤੇ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਝੜਪਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਜਣੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 80 ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 40 ਪੁਲੀਸ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਜਲਵਾਯੂ ਕਾਰਕੁਨ ਨੇ ਰੋਹ ਦੇ ਭਖ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਤਰਕ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ‘ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਹਰ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪੂਰੇ ਨਾ ਹੋਏ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ’ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਰਕਾਰ ’ਤੇ ਅੰਸ਼ਕ ਨੌਕਰੀ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ’ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। ਵਾਂਗਚੁਕ ਨੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਦਰਜੇ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਅਤੇ ਛੇਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਮੰਗਾਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਅਪੀਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਣਛੂਹੀਆਂ ਹਨ।

ਵਾਂਗਚੁਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਬਲੀ ਦਾ ਬੱਕਰਾ ਸਿਆਸਤ’ ਵਰਤ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ‘ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਉਪਾਅ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਰਹੀ’, ਸਗੋਂ ਅਜਿਹੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਮੰਗਾਂ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਹਟਾ ਕੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ‘ਹੋਰ ਵਿਗਾੜ’ ਦੇਣਗੇ।

ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੱਸਦਿਆਂ ਉਪ ਰਾਜਪਾਲ ਕਵਿੰਦਰ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਢੰਗ ਨਾਲ, ਪਰ ਅੱਜ ਜੋ ਹੋਇਆ ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ, ‘‘ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਖਸ਼ਾਂਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਮਾਹੌਲ ਖਰਾਬ ਕੀਤਾ ਹੈ।’’

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਹੋਰ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਕਰਫਿਊ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਜਿਉਂ ਹੀ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਿਆ, ਜੋ ਕਿ 1989 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਠੰਢੇ ਮਾਰੂਥਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਵਾਂਗਚੁਕ ਨੇ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਛੇਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਦੀ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਲੇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਰਫਿਊ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਨ ਸਮੇਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਭੰਨ-ਤੋੜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ ਹਿੱਲ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।

ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਪੁਲੀਸ ਅਤੇ ਨੀਮ ਫ਼ੌਜੀ ਬਲਾਂ ਨੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਅੱਥਰੂ ਗੈਸ ਦੇ ਗੋਲੇ ਦਾਗ਼ੇ।

ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਵਾਂਗਚੁਕ ਦੁਆਰਾ 10 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਛੇਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਹਿੰਸਕ ਭੀੜ ਕਾਰਕੁਨ ਵਾਂਗਚੁਕ ਦੇ ‘ਭੜਕਾਉ ਬਿਆਨਾਂ’ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ‘ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ’ ਵਿਅਕਤੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸਨ।

ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੁੱਧਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਵਾਪਰੀਆਂ ਕੁਝ ਮੰਦਭਾਗੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਸ਼ਾਮ 4:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਭੜਕਾਊ ਵੀਡੀਓ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।

ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਿਆਨ ਮੁਤਾਬਕ, ‘‘ਇਹ ਸਭ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਲੇਹ ਐਪੈਕਸ ਬਾਡੀ ਅਤੇ ਕਾਰਗਿਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਅਲਾਇੰਸ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉੱਚ-ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਮੇਟੀ (HPC) ਦੇ ਰਸਮੀ ਚੈਨਲ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਪ-ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਕਰਵਾਈ ਗਈ।’’

ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, ‘‘ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਵਿਅਕਤੀ HPC ਤਹਿਤ ਹੋਏ ਵਿਕਾਸ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।’’

HPC ਦੀ ਅਗਲੀ ਮੀਟਿੰਗ 6 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਤਹਿ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 25 ਅਤੇ 26 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਵੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ।