ਜੰਗ

ਸ਼ਵਿੰਦਰ ਕੌਰ

ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਵੇਲਾ ਸੀ। ਰਾਤ ਦਾ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ। ਅਮਨ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਵਰਕੇ ਫਰੋਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਰਸਾਲੇ ਲਗਾ ਰੱਖੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਉਸ ਦਾ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਮਨ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਟੀਵੀ ’ਤੇ ਅਤਿਵਾਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਫ਼ੌਜੀ ਕੈਂਪ ’ਤੇ ਕੀਤੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦੇਖੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਸਹਿਮਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼ ਅਤਿਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ, ਘਾਤ ਲਗਾ ਕੇ ਕੀਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਫ਼ੌਜੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਅਮਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਦਿਲ ਧਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਡਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਘਰ ਕਰੀ ਰੱਖਦਾ।

ਨਿੱਕੇ ਅਰਮਾਨ ਦੀ ਉਂਗਲ ਫੜੀ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਅਮਨ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਏ। ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਸ਼ੋਪੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਡਰ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਅਮਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮਨ ਭਾਵੇਂ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਪਾਪਾ ਸਾਹਮਣੇ ਸੰਜਮ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਉਹ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਈ, ‘‘ਸਰਹੱਦਾਂ ਉੱਤੇ ਇਹ ਸਭ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਪਾ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਐਵੇਂ ਝੋਰਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਸਿਮਰਨ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਹੋਵੇਗਾ।’’

ਅਰਮਾਨ ਛੱਤ ’ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਮਨ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਛੱਤ ’ਤੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਅਰਮਾਨ ਬਾਲ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਅਮਨ ਆਪ ਕੁਰਸੀ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈ। ਉਹ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਤੱਕਣ ਲੱਗੀ। ਸੂਰਜ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦਸਤਕ ਦੇਣ ਲਈ ਸੰਦਲੀ ਰੰਗ ਦੀ ਚਾਦਰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅੱਖੋਂ ਓਹਲੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪੰਖੇਰੂ ਆਪਣੇ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜਣ ਦੀ ਕਾਹਲ ’ਚ ਉੱਡਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਮਨ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਸੋਚਣ ਲੱਗੀ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੈਣ ਬਸੇਰੇ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ ਹੋਣਗੇ। ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ ਆਰ ਜਾਂ ਪਾਰ। ਮਨੁੱਖ ਨਾਲੋਂ ਇਹ ਕਿੰਨੇ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਹਨ। ਸਰਹੱਦ ’ਤੇ ਲੱਗੀ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਮਾਅਨੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ। ਕਾਸ਼! ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਰੁਮਕਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਿਆਂ ਵਾਂਗ ਇਧਰ ਉਧਰ ਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਹੱਦਾਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ’ਚ ਵੰਡਣ ਵਾਲਿਆਂ ’ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਆਉਣ ਲੱਗਿਆ।

ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਅਮਨ ਅਰਮਾਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਥੱਲੇ ਉਤਰ ਆਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਦਾਦੀ ਕੋਲ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਗਈ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਖੁਆ, ਭਾਂਡੇ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਪੈ ਗਈ। ਅਰਮਾਨ ਤਾਂ ਪੈਂਦਿਆਂ ਸਾਰ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਅਮਨ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।

ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਯਾਦ ਸਤਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਸਿਮਰਨ ਛੁੱਟੀ ਆਇਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਦਿਨ ਕਦੋਂ ਚੜ੍ਹਦਾ ਤੇ ਕਦੋਂ ਛਿਪ ਜਾਂਦਾ। ਛੁੱਟੀ ਮੁੱਕਣ ’ਤੇ ਉਹੀ ਦਿਨ ਪਹਾੜ ਜਿੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। ਵਕਤ ਜਿਵੇਂ ਰੁੱਕ ਹੀ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਦਾ ਭਟਕਦਾ ਮਨ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਵਰਕੇ ਫਰੋਲਦਾ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਉੱਤੇ ਆ ਕੇ ਅਟਕ ਗਿਆ। ਉਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ‘ਤੋਹਫ਼ੇ’ ਵਜੋਂ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਗੁਆ ਕੇ ਇਧਰਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸਨ। ਦਾਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਝੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨੇ ਰੰਗੀਂ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਸੁੱਖਾਂ, ਸਾਂਝਾਂ ਦੇ ਪੀਢੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਭਰਾ-ਮਾਰੂ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦਾਦੀ ਦੀ ਹਰ ਗੱਲ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਖਾਣ ਪੀਣ, ਪਹਿਨਣ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ ’ਤੇ ਹੁੰਦੀ, ਮੁੱਕਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਹ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਦੇਸ਼ ਕਹਿੰਦੀ ਰਹੀ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਤੇ ਤਸੱਲੀ ਹੁੰਦੀ। ਮਰਨ ਤਕ ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਆਪਣੀ ਵਿੱਛੜੀ ਜਨਮ-ਭੋਇੰ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਮੱਥੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਤਰਸਦੀ ਰਹੀ ਸੀ।

ਉਸ ਦਾ ਦਾਦਾ ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ, ‘‘ਅਮਨ, ਕਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਰਫ਼ਾਂ ਲੱਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਫ਼ੌਜੀ ਟੁਕੜੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਕਿਹੜੀ ਬੇਵਿਸਾਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਜੋ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਨਫ਼ਰਤ ’ਚ ਵੱਟਦੀ ਗਈ ਕਿ ਹੁਣ ਬਰਫ਼ੀਲੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਉੱਤੇ ਬੰਕਰ ਬਣਾ ਕੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੈਨਿਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਸਤੈਦੀ ਨਾਲ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਿਆਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕੀ ਰੌਲਾ ਹੈ ਇਹ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਗ਼ੁਰਬਤ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਜੰਮਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਠੰਢ ਨਾਲ ਵੀ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਲੜਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਵਕਤ ਮੌਤ ਦਾ ਸਾਇਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਮੰਡਰਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਗਰ ਕਿੰਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਹਰ ਵਕਤ ਸਹਿਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੀ ਅਮਨ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਕਦੋਂ ਨੀਂਦ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਗੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ।

ਅਗਲਾ ਦਿਨ ਐਨਾ ਨਹਿਸ਼ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਖੋਹ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ। ਟੀਵੀ ਤੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਨਸ਼ਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਫ਼ੌਜੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੋਂ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਮਾਨੋ ਭੂਚਾਲ ਆ ਗਿਆ। ਅਮਨ ਕੁਝ ਦੇਰ ਪੱਥਰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਵਾਂਗ ਅਹਿਲ ਖੜ੍ਹੀ ਰਹੀ, ਫਿਰ ‘ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ’ ਕਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਚੀਖ ਉੱਠੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਨੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਣ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਡਿੱਗ ਪਈ।

ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਖ਼ਬਰ ਅੱਗੇ ਤੁਰਦੀ ਗਈ, ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਵਧ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ, ਦੋਸਤ, ਜਾਣੂੰ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਫ਼ੌਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਸਨ।

ਬਾਹਰ ਇਕਦਮ ਰੌਲਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਬਖ਼ਤਰਬੰਦ ਫ਼ੌਜੀ ਗੱਡੀ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਰੁਕੀ। ਗੱਡੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਵਾਲਾ ਤਾਬੂਤ ਉਤਾਰ ਕੇ ਅੰਤਿਮ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਆਲਮ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਮਨ ’ਚ ਸ਼ਰਧਾ ਲਈ ਚੁੱਪਚਾਪ ਵਾਰੋ-ਵਾਰੀ ਦੇਹ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਮਨ ਨੇ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਲਾ ਉਸ ਉੱਪਰ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਦੇਹ ਨੂੰ ਤਿਰੰਗੇ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੈਨਾ ਦੇ ਜਵਾਨ ਬੈਂਡ ’ਤੇ ਮਾਤਮੀ ਧੁਨ ਵਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਥਿਆਰ ਪੁੱਠੇ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸਲਾਮੀ ਦਿੱਤੀ। ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਭ ਕੁਝ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਪਰਤ ਆਈਆਂ। ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚੋਂ ਹਾਸਿਆਂ ਦੇ ਛਣਕਾਟੇ ਸੁਣਨ ਲੱਗੇ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਲਕਾਰੀਆਂ ਗੂੰਜਣ ਲੱਗੀਆਂ, ਪਰ ਅਮਨ ਦਾ ਸਭ ਕੁਝ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੌਸ਼ਨ ਭਵਿੱਖ ਤੱਕਿਆ ਸੀ, ਉਹ ਤਾਂ ਸਦਾ ਲਈ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਗੁਆਚ ਕੇ ਚਿੱਟੇ ’ਤੇ ਆ ਕੇ ਅਟਕ ਗਏ ਸਨ। ਅਰਮਾਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਰਕਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਦਾ ਸੀ।

ਅੱਜ ਅਮਨ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਏ ਸਨ। ਮਾਂ ਦੇ ਗਲ ਲੱਗਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਭੁੱਬਾਂ ਨਿਕਲ ਗਈਆਂ ਜਿਵੇਂ ਰੁਕਿਆ ਵਹਿਣ ਅੱਜ ਹੀ ਵਗ ਕੇ ਮੁੱਕਣਾ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਧੀ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਨ ਦੀ ਸੱਸ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲਿਜਾਣਾ ਚਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪਰਚ ਜਾਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ’ਚ ਇਹ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅਮਨ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਕੁੜੀ ਹੈ ਜੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਸਕੂਲ ਵਗੈਰਾ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਵੀ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬਦਲ ਜਾਇਆ ਕਰੇਗਾ।

ਅਮਨ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਜਿੰਨਾ ਘੱਟ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਸਾਊ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਸੀ, ਸੱਸ ਓਨੀ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਅਤੇ ਗਰਮ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅੱਖ ਅਮਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਪੈਸਿਆਂ ’ਤੇ ਸੀ। ਸਿਮਰਨ ਜਿੰਨਾ ਅਕਲਮੰਦ, ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਤੇ ਸਾਊ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਸੀ ਉਸ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਓਨਾ ਹੀ ਗੈਰ-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ, ਅਵਾਰਾਗਰਦ ਤੇ ਨਸ਼ੇੜੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਾਪੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਉਡਾਇਆ ਸੀ, ਕਮਾਇਆ ਕਦੇ ਧੇਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਮਨ ਦੀ ਸੱਸ ਇੱਕ ਤੀਰ ਨਾਲ ਦੋ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਫੁੰਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬੜੀ ਨਰਮਾਈ ਨਾਲ ਬੋਲੀ, ‘‘ਦੇਖੋ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅਮਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਲੈ ਜਾਵੋਗੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਹੜਾ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ ਲੰਘ ਜਾਵੇਗੀ। ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਭੱਜੀਆਂ ਬਾਹਵਾਂ ਗਲ਼ ਨੂੰ ਆਈਆਂ। ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਇਹੋ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅਮਨ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿਉ। ਘਰ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਘਰੇ ਰਹਿ ਜਾਉ। ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਬਾਪ ਦਾ ਪਿਆਰ ਤੇ ਇਹਨੂੰ ਸਿਰ ਦਾ ਸਾਈਂ ਮਿਲ ਜਾਊ।’’ ਅਮਨ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਾਂ ਰਾਇ ਕਰ ਕੇ ਦੱਸਾਂਗੇ ਕਹਿ ਕੇ ਗੱਲ ਟਾਲ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਜ਼ੋਰ ਲਾਉਣ ’ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਅਮਨ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਾ ਘੱਲਿਆ। ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਜੀਆਂ ਨੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਰਾਇ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਦੋਚਿੱਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਏ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਦਾ ਘਰ ਵਸਦਾ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਛੋਟੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਧੱਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੱਲ ਅਮਨ ’ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਕਹੂ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਲਵਾਂਗੇ।

ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਨ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕੱਲੀ ਨੂੰ ਬਿਠਾ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਾਫ਼ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ‘‘ਪਾਪਾ, ਕਿਉਂ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ! ਮੈਂ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਯਾਦ ਸਹਾਰੇ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਕੱਟ ਲਵਾਂਗੀ। ਰਹੀ ਗੱਲ ਅਰਮਾਨ ਦੀ, ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾ ਲਿਖਾ ਕੇ ਜੋ ਸੁਪਨੇ ਮੈਂ ਤੇ ਸਿਮਰਨ ਨੇ ਰਲ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਉਣੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਾਂਗੀ। ਰਹੀ ਗੱਲ ਪੈਸੇ ਧੇਲੇ ਦੀ, ਉਸ ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਣੀ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ ਸਰ ਜਾਇਆ ਕਰੇਗਾ। ਜਿਹੜੇ ਮੈਨੂੰ ਪੰਜ ਲੱਖ ਦਾ ਚੈੱਕ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਪੰਜ ਲੱਖ ਦਾ ਚੈੱਕ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਖ਼ਤਿਆਰੀ ਫੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਉਹ ਮੇਰੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋ ਗੲੇ ਹਨ। ਉਹ ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਉੱਚ-ਸਿੱਖਿਆ ਵਾਸਤੇ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖਾਂਗੀ।’’

ਅਮਨ ਦੀ ਸੱਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਵਰਤਾਉ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਮਾੜਾ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਸਾਲੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਮੋਬਾਈਲ ਫੜ ਕੇ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਘਰ ਦੇ ਫੋਨ ’ਤੇ ਕੋਈ ਫੋਨ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਵਾਹ ਲੱਗਦੀ ਉਹ ਆਪ ਫੋਨ ਚੁੱਕਦੀ। ਜੇ ਕੋਈ ਅਮਨ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਬਹਾਨਾ ਲਗਾ ਕੇ ਟਾਲ ਦਿੰਦੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨਾਲ ਵੀ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰਨ ਦਿੰਦੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਤਾਂ ਹੱਦ ਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਗੁਆਂਢਣ ਉਸ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈ। ਉਹ ਬੈਠੀਆਂ ਸਿਮਰਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਠ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ ਉਸ ਦੇ ਗਲ ਪੈ ਗਈ। ਅਖੇ, ‘‘ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਅਵਾਰਾਗਰਦ ਤੇਰੇ ਵਰਗੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਜੇ ਮੁੜ ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਵੜਨ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਬੁਰਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਕਿਤੇ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹੀਦ ਪੁੱਤ ਦੇ ਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਦੇ ਮਗਰ ਲੱਗ ਕੇ ਬਦਨਾਮ ਕਰਦੀ ਫਿਰੇਂ।’’

ਅਮਨ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਅੰਦਰ ਵੜ ਕੇ ਰੋਂਦੀ ਰਹੀ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਵਾਹ ਦੀ ਠੰਢੀ ਢੇਰੀ ਵਰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਕੋਈ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਉਮੰਗ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਅਰਮਾਨ ਦੀ ਖਾਤਰ ਦਿਨਕਟੀ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ’ਚੋਂ ਵਗਦੇ ਹੰਝੂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕੋਮਲ ਤਲੀਆਂ ਨਾਲ ਪੂੰਝਦਾ, ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਬਾਹਵਾਂ ਉਸ ਦੇ ਗਲ ’ਚ ਪਾ ਕੇ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਰੂੰ ਮਰੂੰ ਕਰਦੀ ਜਿੰਦ ਵੀ ਪੁੱਤਰ ਖਾਤਰ ਜਿਊਣਾ ਲੋਚਦੀ।

ਅਰਮਾਨ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ (ਸਹੁਰੇ) ਨੂੰ ਕਹਿ ਕੇ ਚੁੱਪਚਾਪ ਇੱਕ ਨਾਮਵਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਫਾਰਮ ਮੰਗਵਾ ਲਏ। ਅਰਮਾਨ ਦਾ ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ ਨੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਲੇਸ਼ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਤਾਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੁੱਕਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੱਸ ਨੇ ਘਰ ਸਿਰ ’ਤੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ‘‘ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਟਾਟ ਬੋਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ’ਚ ਵੀ ਪੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਵੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ’ਚ ਪੜ੍ਹੇ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਦੇ ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਮਿਲੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੇ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਲਛਰੇ ਨਹੀਂ ਉਡਾਉਣ ਦੇਵਾਂਗੀ।’’ ਅਮਨ ਸਿਰਫ਼ ਐਨਾ ਹੀ ਕਹਿ ਸਕੀ, ‘‘ਮਾਂ, ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ।’’

ਅਮਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਸਨ। ਛੋਟੇ ਦਿਉਰ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਅਵਾਰਾਗਰਦ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦਿਆਂ ਲੰਘਦਾ ਸੀ ਪਰ ਘਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਅਮਨ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਆਦਰ ਮਾਣ ਦੀ ਥਾਂ ਵਾਸਨਾ ਹੁੰਦੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਭੈਅ ਜਿਹਾ ਆਉਣ ਲੱਗਿਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਮਨ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਦਾ ਖਾਣਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਛੋਟਾ ਆ ਕੇ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਬੇਸ਼ਰਮਾਂ ਵਾਂਗ ਹਾਸੀ ਹੱਸਦਾ ਅਮਨ ਨੂੰ ਸੁਣਾ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ, ‘‘ਕਿਉਂ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਜਵਾਨੀ ’ਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰਦੀ ਏਂਂ। ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਰਲਾ ਲੈ।” ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਵੱਲ ਅੱਖ ਚੁੱਕ ਕੇ ਵੀ ਨਾ ਦੇਖਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੀਨ ਹੋ ਗਈ ਜਿਵੇਂ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਇਆ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹ ਛੱਤ ’ਤੇ ਤਾਰ ਤੋਂ ਧੋਤੇ ਕੱਪੜੇ ਉਤਾਰ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਛੋਟਾ ਮਗਰੇ ਹੀ ਛੱਤ ’ਤੇ ਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਬੇਸ਼ਰਮਾਂ ਵਾਂਗ ਦੰਦ ਕੱਢਦਿਆਂ ਕਈ ਕੁਝ ਬੋਲਿਆ। ਸਾਰੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀ ਕੁੜੱਤਣ ਮੂੰਹ ’ਚ ਭਰ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਝਿੜਕਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਜੇ ਕੁਝ ਸ਼ਰਮ ਹੈ ਤਾਂ ਚੱਪਣੀ ’ਚ ਨੱਕ ਡੁਬੋ ਕੇ ਮਰ ਜਾ। ਮੇਰੀ ਨਹੀਂ, ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਹੀ ਖ਼ਿਆਲ ਕਰ ਲੈ।”

ਉਹ ਕੱਪੜੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਕੇ ਥੱਲੇ ਉੱਤਰ ਆਈ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਇਸ ਉਧੇਣ-ਬੁਣ ਵਿੱਚ ਲੰਘਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ‘ਘਰ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਨਾ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਣ ਦਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਛੋਟੇ ਦਾ ਹੀ ਪੱਖ ਪੂਰਨਾ ਹੈ। ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹਾਂ, ਉਹ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਹਨੂੰ ਹੋਰ ਦੁਖੀ ਕਰਨਾ ਹੈ।’ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੀੜੋ-ਪੀੜ ਹੋਈ ਜਿੰਦ ਨੂੰ ਵਕਤ ਦੇ ਰਹਿਮ ’ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।

ਅਮਨ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਚੌਕੰਨੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਇਕੱਲੀ ਘਰ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਲੈਂਦੀ। ਕਮਰੇ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਵਲਗਣ ਅੰਦਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਸਮਝਦੀ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਸਮਾਂ ਮਿਲਦਾ ਉਹ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤ ਹਰਕਤ ਕਰਨੋਂ ਬਾਜ਼ ਨਾ ਆਉਂਦਾ।

ਅਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਆਉਂਦੀ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ ਕਿਸ ਅੱਗੇ ਫਰੋਲੇ। ਸੱਸ ਮਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਿੱਟਰੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਛੋਟੇ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਦੇਖ ਵੀ ਅਣਡਿੱਠ ਕਰ ਦਿੰਦੀ। ਮਾਂ ਬਾਪ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭਰਿਆ ਮਨ ਡੁੱਲ੍ਹਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਫੋਟੋ ਅੱਗੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਗ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਹੰਝੂਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵਹਾ ਦਿੰਦੀ।

ਕੁਝ ਦਿਨ ਹੀ ਲੰਘੇ ਸਨ। ਅਮਨ ਦੀ ਸੱਸ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਇਕਦਮ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਹ ਅਮਨ ਨਾਲ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਲਾਡ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। ਅਮਨ ਨੂੰ ਡਰ ਲੱਗਣ ਲਗ ਪਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਛੋਟੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਨੂੰ ਕਹੇਗੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਸੁਆਲ ਪਾਵੇਗੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿੱਠੀ ਪਿਆਰੀ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਪੈਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਘਰ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਦੋ ਲੱਖ ਦੇ ਚੈੱਕ ’ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਵਾ ਕੇ ਕਢਵਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਛੇਤੀ ਹੀ ਰਾਜ਼ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ। ਉਹ ਅਮਨ ਕੋਲ ਬੈਠ ਕੇ ਘਿਣੇ ਜਿਹੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ, ‘‘ਦੇਖ ਅਮਨ, ਤੇਰੇ ਪਾਪਾ ਤਾਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਨ ਛੋਟਾ ਵਿਹਲਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਧੰਦੇ ਲੱਗ ਜਾਵੇ, ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਚਾਰ ਛਿੱਲੜ ਕਮਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਘਰੇ ਹੀ ਆਉਣਗੇ। ਛੋਟੇ ਵਾਸਤੇ ਇੱਕ ਦੁਕਾਨ ਦੇਖੀ ਹੈ। ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪਗੜੀ ਦੇ ਦੇਣੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਨ ਘੱਟ ਪਾ ਲਵਾਂਗੇ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਦੋ ਕੁ ਲੱਖ ਦਾ ਤਾਂ ਪਾਉਣਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਮੇਰੀ ਬੀਬੀ ਧੀ, ਤੂੰ ਚਾਰ ਲੱਖ ਦੇ ਚੈੱਕ ’ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰ ਦੇਵੀਂ।’’

‘‘ਪਰ ਮਾਂ ਉਹ ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਅਰਮਾਨ ਦੀ ਖਾਤਰ ਰੱਖੇ ਹਨ।” ‘‘ਤੈਨੂੰ ਅਰਮਾਨ ਦਾ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਹੈ ਉਹ ਸਾਡਾ ਨਹੀਂ ਕੁਝ ਲੱਗਦਾ?” ਉਹ ਤਲਖ਼ੀ ਨਾਲ ਬੋਲੀ। ‘‘ਜਦੋਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਮਾਈ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਆਪੇ ਅਰਮਾਨ ਦਾ ਖਰਚ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਰਹਾਂਗੇ।’’ ਸੱਸ ਤਾਂ ਇੰਨਾ ਕਹਿੰਦੀ ਉੱਠ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ, ਪਰ ਅਮਨ ਨੂੰ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿੱਚ ਪਾ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਛੋਟੇ ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਵਣਜ ਵਪਾਰ ਕਰਨੇ ਹਨ। ਸਭ ਉਡਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਦੋ ਲੱਖ ਪਹਿਲਾਂ ਕਢਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਚਾਰ ਲੱਖ ਹੁਣ ਮੰਗਦੇ ਨੇ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪੱਲੇ ਕਾਣੀ ਕੌਡੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣੀ। ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਆਸ ਹੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜਿਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮੇਰੇ ਪੱਲੇ ਕੁਝ ਨਾ ਰਿਹਾ, ਮੈਂ ਉਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਥਾਜ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਸਰਾ ਨਾ ਮਿਲੇ। ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਦੁਬਾਰਾ ਗੱਲ ਕਰਨ ਤਾਂ ਰੁੱਖੀ ਹੋ ਕੇ ਜੁਆਬ ਦੇ ਦੇਵਾਂ।

ਇੱਕ ਵਾਰ ਗੱਲ ਆਈ ਗਈ ਹੋ ਗਈ। ਅਰਮਾਨ ਨੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਅਮਨ ਉਸ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਾ ਲੱਗਾ ਕਦੋਂ ਛੋਟਾ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆ ਕੇ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਜਦੋਂ ਅਰਮਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਮੰਮੀ, ਚਾਚਾ ਜੀ ਆਏ ਹਨ।’’ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਛੋਟਾ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਚੈੱਕ ਬੁੱਕ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ।

‘‘ਭਾਬੀ, ਆਹ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰੀ ’ਕੇਰਾਂ,’’ ਉਹ ਚੈੱਕ ਬੁੱਕ ਅੱਗੇ ਕਰਦਾ ਬੋਲਿਆ। “ਚੈੱਕ ਬੁੱਕ ਤਾਂ ਮਾਂ ਕੋਲ ਸੀ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਕਿਵੇਂ ਆ ਗਈ?” ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ ਬੋਲੀ। ‘‘ਤੇਰਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ, ਚੈੱਕ ਬੁੱਕ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹੈ ਜਾਂ ਮਾਂ ਕੋਲ। ਚੁੱਪ ਕਰ ਕੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰ ਦੇ,” ਉਹ ਰੋਅਬ ਨਾਲ ਬੋਲਿਆ। ਅਮਨ ਨੇ ਚੈੱਕ ਬੁੱਕ ਫੜ ਕੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਕੇ ਮਾਰੀ। ‘‘ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗ, ਸਾਰੇ ਸੁਪਨੇ ਖ਼ਾਕ ਹੋਣ ਬਦਲੇ ਆਹ ਚਾਰ ਪੈਸੇ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਰਤਾਂਗੀ। ਮੈਂ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਦੀ।’’

‘‘ਜਾਣੀ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣਗੇ।’’ ਛੋਟੇ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਚੀਕਦਿਆਂ ਕਿਹਾ। ‘‘ਨਹੀਂ’’, ਅਮਨ ਨੇ ਫਿਰ ਜੁਆਬ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਆਪੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਛੋਟੇ ਨੇ ਅਮਨ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਲ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਖਿੱਚਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਕੰਧ ਵੱਲ ਧੱਕਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਅਮਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਨਾ ਸਕੀ। ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਮੇਜ਼ ਦੀ ਨੁੱਕਰ ’ਤੇ ਵੱਜਿਆ। ਸਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਤਤੀਰੀ ਵਹਿ ਤੁਰੀ। ਉਸ ਨੇ ਡਿੱਗੀ ਪਈ ਅਮਨ ਦੇ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਲੱਤ ਕੱਢ ਮਾਰੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਸੀ। ਅਮਨ ਦੀ ਦਰਦਨਾਕ ਚੀਕ ਨਿਕਲ ਗਈ ਜੋ ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਦਰਾਂ ਤੱਕ ਜਾ ਪਹੁੰਚੀ।

ਨਿੱਕਾ ਅਰਮਾਨ ਅਮਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖ ਕੇ ਡਰ ਗਿਆ। ਉਹ ਚੀਕਾਂ ਮਾਰ ਮਾਰ ਰੋਣ ਲੱਗਾ। ਅਮਨ ਦੀ ਸੱਸ ਜੋ ਅਣਜਾਣ ਬਣੀ ਵਰਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ, ਚੀਕਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ। ਕਮਰੇ ਅੰਦਰਲਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਸਹਿਮ ਗਈ।

ਅਮਨ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਖ਼ੂਨ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਅਭਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਛੋਟੇ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜੀ ਅਤੇ ਖਿੱਚ ਕੇ ਵਰਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਈ। ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ, “ਕਮਬਖ਼ਤ, ਇਹ ਤੂੰ ਕੀ ਕੀਤਾ? ਕੋਈ ਜਦੋਂ ਵਹਿੰਦਾ ਖ਼ੂਨ ਦੇਖੇਗਾ ਤਾਂ ਕੀ ਕਹੇਗਾ। ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਅਕਲ ਨਹੀਂ ਆਉਣੀ। ਇਸ ਦਾ ਬਾਪ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਬਹਾਨਾ ਲਾ ਕੇ ਲਿਜਾਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਜਵਾਨ ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਨੌਕਰੀ ਕਰੇਗੀ ਕੋਈ ਲੜਕਾ ਇਸ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜਨ ਵਾਲਾ ਮਿਲ ਹੀ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੇਰੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਕੇ ਹੀ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ। ਸੋਚਿਆ ਸੀ, ਆਪੇ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਤੇਰੇ ’ਤੇ ਧਿੱਜ ਜਾਵੇਗੀ। ਬੜੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨਾਲ ਮੈਂ ਇਸ ਦਾ ਪੈਸਾ ਘਰ ਦੇ ਇੱਟਾਂ ਗਾਰੇ ਉੱਤੇ ਲਵਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਤੂੰ ਤਾਂ ਨਾ ਅਕਲ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣਾ ਜਾਣਦਾ ਹੈਂ ਨਾ ਸਬਰ ਤੋਂ। ਆਹ ਦੇਖੀਂ ਹੁਣ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰ ਜਾਵੇਗੀ।’’

“ਘਰੋਂ ਪੈਰ ਪੁੱਟ ਕੇ ਤਾਂ ਦਿਖਾਵੇ...” ਛੋਟਾ ਆਕੜਦਾ ਹੋਇਆ ਬੋਲਿਆ।

“ਚੁੱਪ,” ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਬੂਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੱਲ ਹੀ ਝਾਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਬੇਹੋਸ਼ ਪਈ ਅਮਨ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਸਿਮਰਨ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਠਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਉੱਠਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਖ਼ੂਨ ਨਿਕਲਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਉੱਠਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਰਿਹਾ। ਸਿਮਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਨ ਐਨੀ ਛੇਤੀ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ। ਅਸੀਂ ਫ਼ੌਜੀ ਤਾਂ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਕਤਰੇ ਤੱਕ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਕਰੋੜਾਂ ਦੇਸ ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਾਡੇ ਮੋਢਿਆਂ ’ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਮਨ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਅਤੇ ਅਰਮਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣੀ ਹੈ।

ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਸਿਮਰਨ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ‘‘ਅਮਨ! ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ’ਚ ਤਰਨ ਲਈ ਬੜੇ ਹੌਸਲੇ ਤੇ ਹਿੰਮਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਡੁੱਬ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ਜਾਉ। ਉੱਠ ਅਮਨ ਉੱਠ...।’’

“ਛੋਟੇ, ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇੱਥੋਂ ਤੁਰ ਜਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਠਾਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਘਰੇ ਪੈਰ ਨਾ ਪਾਵੀਂ। ਮੈਂ ਆਪੇ ਸਭ ਕੁਝ ਸੰਭਾਲ ਲਵਾਂਗੀ।” ਅਮਨ ਦੀ ਸੱਸ ਨੇ ਛੋਟੇ ਨੂੰ ਬੂਹੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।

ਅਮਨ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ ਮਾਂ ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ’ਤੇ ਚਾਰ ਟਾਂਕੇ ਲਾ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਫੀਸ ਲੈ ਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਅਮਨ ਪਲੰਘ ’ਤੇ ਪਈ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸਿਮਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੁੱਕਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਉਸ ਦੀ ਔਕਾਤ ਇੱਕ ਨੌਕਰ ਤੋਂ ਵੀ ਗਈ ਗੁਜ਼ਰੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਿਮਰਨ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਕਿੰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਕੀ ਪਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਜਿਊਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ? ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਘੁੱਟ ਘੁੱਟ ਕੇ ਮਰਨ ਲਈ। ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਜਿਊਣਾ ਚਾਹਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਬਹਾਨੇ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਗਹਿਣੇ ਲੈ ਕੇ ਰੱਖ ਲਏ। ਹੁਣ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਮਿਲੇ ਪੈਸਿਆਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।

ਅਮਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਗੁੱਸਾ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਿ ਕਿਉਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਮਝਦੀ ਰਹੀ। ਉਹ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਕਿੰਨੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਕੇ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਨਿਵਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਪਰ੍ਹੇ ਧੱਕ ਕੇ ਪੂਰੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰਾਹਾਂ ’ਤੇ ਸਾਬਤ ਕਦਮੀਂ ਤੁਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਭਾਵੁਕਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਸ ਨੇ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।

ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ ਮਾਂ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੀ ਬੋਲੀ, ‘‘ਅਮਨ ਧੀਏ, ਤੇਰੇ ਪਾਪਾ ਪੁਲੀਸ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਹਨ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੇ ਨਪੁੱਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਮਨ ਦੇ ਰੋਣ ਚੀਕਣ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਘਰ ਵਿੱਚੋਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦੇਖ ਧੀਏ, ਤੂੰ ਇਸ ਘਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਨੂੰਹ ਹੈਂ। ਮੇਰੇ ਘਰ ਦੀ ਤਾਂ ਤੂੰ ਲੱਛਮੀ ਹੈਂ। ਛੋਟੇ ਨਾ ਹੋਏ ਨੂੰ ਤਾਂ ਭੋਰਾ ਅਕਲ ਨਹੀਂ। ਮੇਰੀ ਰਾਣੀ ਧੀਏ, ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ ਕਰ ਦੇ। ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਹੈ, ਉਹ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਤੱਕ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿਆਣੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ। ਪੁਲੀਸ ਵਾਲੇ ਪੁੱਛਣ ਤਾਂ ਕਹਿ ਦੇਵੀਂ ਕਿ ਗੁਸਲਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਤਿਲ੍ਹਕ ਕੇ ਡਿੱਗ ਪਈ ਸੀ।’’ ਅਜੇ ਉਸ ਦੀ ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਅਮਨ ਦੇ ਪਾਪਾ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਏ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਅਮਨ ਦੀ ਧਾਹ ਨਿਕਲ ਗਈ, ‘‘ਪਾਪਾ, ਮੈਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਲੈ ਚੱਲੋ ਮੈਂ ਜਿਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ।’’

‘‘ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਤੇਰਾ ਹੀ ਸੀ, ਬੇਟਾ।’’ ਉਸ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁੱਕਲ ’ਚ ਲੈਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।

‘‘ਪਾਪਾ, ਇਸ ਘਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਿਮਰਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਛੱਡਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ’ਤੇ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਅਤੇ ਅਰਮਾਨ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਖ਼ੁਦ ਕਰਾਂਗੀ। ਮੈਂ ਸਵੈਮਾਣ ਨਾਲ ਜਿਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ।’’ ਉਸ ਦੇ ਪਾਪਾ ਨੇ ਅਰਮਾਨ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲਿਆ। ਤੁਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਚੁੱਕ ਲਈ। ਉਸ ਵੱਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੱਕਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, “ਜੰਗ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਹਾਜ਼ ’ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੜੀ ਜਾਂਦੀ...।”
ਸੰਪਰਕ: 99888-62326