ਰਹਿਮਾਨ ਰਾਹੀ
1.
ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਤੋਪ ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਏ
ਕਬੂਤਰ ਦਾ ਆਂਡਾ
ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਕਵੀ ਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ
ਗਾ ਰਹੇ ਨੇ
‘ਸਾਡਾ ਵਤਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰਾ ਵਤਨ’
ਲੋਕ ਸਮੇਂ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਨੇ
ਹੱਛਾ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਓ
ਮੈਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਨਾ ਲਵਾਂਗਾ।
ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਤ ਬਾਗ਼ ਆ ਜਾਵਾਂਗਾ
ਕੋਮਲ ਫੁੱਲ ਫੜੀ, ਸ਼ਰਮਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ
ਹੱਥਕੜੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼
ਤੂੰ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਏਂ
ਮੇਰੀ ਫਰਿਆਦ ਸੁਣ
ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ
ਜੋ ਤਪਸ਼ ਦੀ ਆਦਿ ਧੜਕਣ
ਤੋਂ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਜਾਗ ਰਿਹਾ ਏਂ
ਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਬਰਫ਼ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ
ਚੇਤਨ ਰਹੇਂਗਾ
ਮੈਂ
ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹਵਾ ਦਾ ਝੌਂਕਾ
ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਧੱਬਾ
ਹਨੇਰੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਘਾਹ ਦੀ ਪੱਤੀ
ਜੇ ਤੂੰ ਹੈਂ, ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਫਰਿਆਦ ਸੁਣ
ਮੇਰੀਆਂ ਬੇਸੁੱਧ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ
ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਦਿਖਾ
ਭਟਕਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿੱਦਾਂ ਹੋਈ
ਤੂੰ ਜਿੱਥੋਂ ਵੀ ਆਇਆ ਏਂ
ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੀ ਪਦ-ਚਾਪ
ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਹ-ਰਗ ਦੇ
ਬਿਲਕੁਲ ਕਰੀਬ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਏ
ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਦੀ ਮਨਬਚਨੀ
(ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ)
ਐ ਦਿਲ! ਐ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਦਿਲ! ਬੇਕਾਬੂ ਦਿਲ !
ਮੇਰੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ’ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ
ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾ
ਮੈਂ ਰਾਤ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਚਾਦਰ ਨੂੰ
ਧੋ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਲਵਾਂਗੀ
ਸੂਰਜ ਦੇ ਪਹਿਨਣ ਲਈ
ਕੀਮਖਾਬ ਭੇਜ ਦਿਓ
ਤੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕਲਗੀ
ਝੀਲ ਵਿਚ ਤੈਰਦੇ ਹੋਏ
ਝੂਮਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਾਨਾਂ ਛੇੜੋ
ਮੇਰੇ ਵਿਹੜੇ ’ਚ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹਰਿਆਲੀ ਆਈ ਹੈ
ਜੇ ਮੌਤ ਨੇ ਆਉਣਾ ਹੀ ਹੈ
ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੁਝ ਸਮੇਟਣਾ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ
ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ
ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸਵਰਗ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ ਕਰ ਲੈਣ
(2)
ਹਾਮਿਦ ਕਸ਼ਮੀਰੀ
1.
ਯੇਹ ਅਬਕੇ ਕੈਸੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ
ਭਟਕਤੀ ਮੌਜ1 ਸਾਹਿਲ2 ਹੋ ਗਈ ਹੈ
ਮਯਸਰ3 ਕੁਰਬਤੇਂ4 ਅਬ ਭੀ ਹੈਂ ਲੇਕਿਨ
ਕੋਈ ਦੀਵਾਰ ਹਾਇਲ5 ਹੋ ਗਈ ਹੈ
ਹੈ ਹਾਫ਼ਿਜ਼6 ਅਬ ਖ਼ੁਦਾ ਹੀ ਵਾਦੀਓਂ ਕਾ
ਬਲਾ-ਏ-ਕੋਹ7 ਨਾਜ਼ਿਲ8 ਹੋ ਗਈ ਹੈ
ਕਹੀਂ ਕੋਈ ਸਿਤਾਰਾ ਬੁਝ ਗਿਆ ਹੈ
ਸ਼ਿਕਸਤਾ ਰੰਗ9 ਮਹਿਫ਼ਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ
ਇਸੀ ਸੇ ਕਰ ਲੋ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸਫ਼ਰ ਕਾ
ਕਰੀਬ ਆ ਦੂਰ ਮੰਜ਼ਿਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ
(1. ਲਹਿਰ 2. ਕਿਨਾਰਾ 3. ਪ੍ਰਾਪਤ 4. ਨਜ਼ਦੀਕੀਆਂ 5. ਅੜਚਣ 6. ਰਖਵਾਲਾ 7. ਪਹਾੜ ਜਿੱਡੀ ਭਾਵ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ 8. ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ 9. ਹਾਰੀ ਹੋਈ, ਉਹ ਮਹਿਫ਼ਲ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਜੋਸ਼ ਨਾ ਹੋਵੇ)
2.
ਬਸ ਉਸੀ ਕਾ ਸਫ਼ਰ-ਏ-ਸ਼ਬ1 ਮੇਂ ਤਲਬਗਾਰ2 ਹੈ ਕਿਆ
ਤੂ ਹੀ, ਐ ਮਾਹ3 ਮੇਰਾ ਹਮਦਮ-ਓ-ਗ਼ਮਖ਼ਾਰ4 ਹੈ ਕਿਆ
ਤੀਸ਼ਾ5 ਦਰ ਦਸਤ6 ਉਮੜ ਆਈ ਹੈ ਆਬਾਦੀ ਤਮਾਮ
ਸਬ ਯਹੀ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਦੇਖੇਂ ਪਸ-ਏ-ਦੀਵਾਰ7 ਹੈ ਕਿਆ
ਹਾਂ ਇਸੀ ਲਮਹੇ ਮੇਂ ਹੋਤਾ ਹੈ ਸਿਤਾਰੋਂ ਕਾ ਨੁਜ਼ੂਲ8
ਸ਼ਹਿਰ-ਏ-ਖ਼ਾਬੀਦਾ9 ਮੇਂ ਕੋਈ ਦਿਲ-ਏ-ਬੇਦਾਰ10 ਹੈ ਕਿਆ
ਜਿਸਮ ਤੋ ਜਿਸਮ ਹੈ ਮਜਰੂਹ11 ਹੁਈ ਹੈ ਜਾਂ ਭੀ
ਅਪਨੋਂ ਕੇ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਸ਼ਿਕਵਾ-ਏ-ਅਗਿਆਰ12 ਹੈ ਕਿਆ
ਥਰਥਰੀ13 ਪੱਤੋਂ ਪੇ ਹੈ ਦਰਦ-ਬ-ਜਾਂ14 ਹੈ ਕਲੀਆਂ
ਤੂੰ ਹੀ, ਐ ਬਾਦ-ਏ-ਸਹਰ15 ਦਰ-ਪਏ-ਆਜ਼ਾਰ16 ਹੈ ਕਿਆ
ਲਬ ਹਿਲਾਨੇ ਕੀ ਸਕਤ17 ਹੈ ਨ ਕਲਮ ਉਠੇ ਹੈ
ਸਾਮਨੇ ਜੋ ਭੀ ਹੈ, ਦਲਦਲ ਮੇਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਹੈ ਕਿਆ
(1. ਰਾਤ ਦਾ ਸਫ਼ਰ 2. ਚਾਹਣੇ ਵਾਲੇ 3. ਚੰਦ 4. ਗ਼ਮ ਵੰਡਾਉਣ ਵਾਲਾ ਦੋਸਤ 5. ਤੇਸਾਂ 6. ਹੱਥ ਵਿਚ 7. ਕੰਧ ਦੇ ਪਿੱਛੇ 8. ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣਾ 9. ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ 10. ਜਾਗਦਾ ਹੋਇਆ ਦਿਲ 11. ਘਾਇਲ 12. ਦੂਸਰਿਆਂ/ਪਰਾਇਆਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਵੇ 13. ਥਰਥਰਾਹਟ 14. ਦਰਦ ਕਲੀਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਤੇ ਹੈ 15. ਸਵੇਰ ਦੀ ਹਵਾ 16. ਦਰਵਾਜੇ ਤੇ ਆਈ ਹੋਈ 17. ਤਾਕਤ)
3.
ਮੁਝਕੋ ਮਰਨੇ ਕੀ ਕੋਈ ਉਜਲਤ1 ਨਾ ਥੀ
ਖ਼ੁਦ ਸੇ ਮਿਲਨੇ ਕੀ ਕੋਈ ਸੂਰਤ ਨਾ ਥੀ
ਦੇਖਤੇ ਕਿਆ ਹੁਸਨ ਕੀ ਨੈਰੰਗਿਆਂ2
ਆਂਖ ਝਪਕਨੇ ਕੀ ਭੀ ਫੁਰਸਤ ਨਾ ਥੀ
ਖ਼ੁਦ-ਬ-ਖ਼ੁਦ3 ਯੇਹ ਜ਼ਖ਼ਮ ਲੌ ਦੇਨੇ ਲਗੇ
ਮੁਝਕੋ ਕੋਈ ਹਾਜਤ-ਏ-ਸ਼ੌਹਰਤ4 ਨਾ ਥੀ
ਉਠ ਰਹਾ ਹੈ ਦਿਲ ਸੇ ਆਖੋਂ ਕਾ ਧੂੰਆਂ
ਮਹਿਫ਼ਿਲ-ਏ-ਸ਼ਬ5 ਮਹਿਫ਼ਿਲ-ਏ-ਇਸ਼ਰਤ6 ਨਾ ਥੀ
ਪੇੜ ਪੱਤੇ ਜਲ ਕੇ ਖ਼ਾਕਸਤਰ7 ਹੂਏ
ਦੋਸਤੋ ਵੋ ਬਾਰਿਸ਼-ਏ-ਰਹਿਮਤ8 ਨਾ ਥੀ
ਅਪਨੇ ਚਿਹਰੇ ਅਜਨਬੀ ਹੋਤੇ ਗਏ
ਉਨਕੀ ਆਖੋਂ ਮੇਂ ਕੋਈ ਹੈਰਤ9 ਨਾ ਥੀ
(1. ਜਲਦੀ 2. ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੰਗ 3. ਆਪਣੇ 4. ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ 5. ਰਾਤ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ 6. ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ 7. ਮਿੱਟੀ ਹੋ ਗਏ 8. ਕਿਰਪਾ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ 9. ਹੈਰਾਨੀ)
4.
ਹਮ ਕਹਾਂ ਕੁੰਜ1 ਨਸ਼ੀਨੋਂ2 ਮੇਂ ਰਹੇ
ਆਸਮਾਨੋਂ ਮੇਂ, ਜ਼ਮੀਨੋਂ ਮੇਂ ਰਹੇ
ਰਾਹੋਂ ਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਮੁਨੱਵਰ3 ਨਾ ਹੂਈ
ਰਾਤ ਖੁਰਸ਼ੀਦ4 ਜਬੀਨੋਂ5 ਮੇਂ ਰਹੇ
ਥਾ ਫ਼ਲਕਗੀਰ6 ਤਲਾਤੁਮ7 ਸ਼ਬ8 ਕਾ
ਹਮ ਸਿਤਾਰੋਂ ਕੇ ਸਫ਼ੀਨੋਂ9 ਮੇਂ ਰਹੇ
ਜਿਸਮ ਸੇ ਸਾਂਪ ਨਿਕਲ ਆਤੇ ਹੈਂ
ਏਕ ਦੋ ਪਲ ਹੀ ਦਫ਼ੀਨੋਂ10 ਮੇਂ ਰਹੇ
ਤੁਮਕੋ ਇਸਰਾਰ11 ਹੈ ਖਾਲੀ ਯੇ ਮਕਾਨ
ਹਮ ਸ਼ਬ-ਓ-ਰੋਜ਼12 ਮਕੀਨੋਂ13 ਮੇਂ ਰਹੇ
ਸਬਜ਼14 ਦਾਈਮ15 ਸ਼ਜਰ-ਏ-ਹਰਫ਼16 ਉਗੇ
ਉਮਰ ਭਰ ਸ਼ੋਰਾ ਜ਼ਮੀਨੋਂ17 ਮੇਂ ਰਹੇ
(1. ਬਾਗ਼ 2. ਵਾਸੀ 3. ਰੌਸ਼ਨ 4. ਸੂਰਜ 5. ਚਮਕਦੇ ਰਹੇ (ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਚਮਕਦੇ ਰਹੇ) 6. ਅੰਬਰ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲਾ 7. ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ 8. ਰਾਤ 9. ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ 10. ਥੱਲੇ ਦੱਬੇ (ਦਫ਼ਨ) ਰਹੇ 11. ਜ਼ਿੱਦ ਕਰਨੀ 12. ਰਾਤ ਦਿਨ 13. ਮਕਾਨਾਂ ’ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ 14. ਹਰਾ ਭਰਾ 15. ਲਗਾਤਾਰ 16. ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਬਿਰਖ 17. ਕੱਲਰ ਵਾਲੀਆਂ ਬੰਜਰ ਧਰਤੀਆਂ)
5.
ਸਹਰ1 ਨਾ-ਆਸ਼ਨਾ2 ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਮਗਰ ਅਬ ਜਾਗਤਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਪਿਆਮੀ3 ਬਨ ਕੇ ਆਤੇ ਹੈਂ ਪਰਿੰਦੇ
ਮਗਰ ਅਬ ਰਾਬਤਾ4 ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਸ਼ਿਕਸਤਾ ਪਾ5 ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਹਮ ਦਰਖ਼ਤੋ
ਕਰੇਂ ਕਯਾ ਰਾਸਤਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਕੋਈ ਲੌਟਾ ਨਹੀਂ ਘਰ ਸੇ ਨਿਕਲ ਕਰ
ਮਗਰ ਯੇ ਸੋਚਤਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਬਹਾ ਲੋ ਤੁਮ ਹੀ ਅਪਨੇ ਸਾਥ ਮੌਜੋ
ਹਮਾਰਾ ਆਸਰਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਹਮ ਇਸਕੀ ਖੋਜ ਮੇਂ ਨਿਕਲੇ ਹੂਏ ਹੈਂ
ਹਮੇਂ ਅਪਨਾ ਪਤਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
(1. ਸਵੇਰ 2. ਨਾ ਜਾਨਣ ਵਾਲਾ 3. ਕਾਸਦ, ਪੈਗ਼ਾਮ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਵਾਲਾ 4. ਰਿਸ਼ਤਾ 5. ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਪੈਰਾਂ ਵਾਲੇ)
(3)
ਪਰਵੇਜ਼ ਮਾਨੂਸ
1.
ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਂ ਅਬ ਸਾਂਸ ਲੇਨੇ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕਾਬਿਲ ਹਵਾ
ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ ਜ਼ਹਿਰ ਮੇਂ ਡੂਬੀ ਹੁਈ ਕਾਤਿਲ ਹਵਾ
ਕਰ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ ਜਸਾਰਤ1 ਇਸ ਕਦਰ ਤਨਹਾ2
ਫੂੰਕਨੇ ਕੋ ਘਰ ਮੇਰਾ ਸ਼ਾਇਦ ਹੂਈ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਵਾ
ਦੇਖ ਕਰ ਸੁਰਖੀ ਲਹੂ ਕੀ ਪੱਤੇ ਪੱਤੇ ਪਰ ਯਹਾਂ
ਡੂਬ ਕਰ ਹੈਰਤ3 ਮੇਂ ਅਕਸਰ ਥਮ ਗਈ ਝਿਲਮਿਲ ਹਵਾ
ਰਫ਼ਤਾ ਰਫ਼ਤਾ4 ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਹੱਕ-ਰਵੀ5 ਕਾ ਸਰ ਕਲਮ6
ਜਬ ਭੀ ਦਾਖ਼ਲ ਬਸਤੀਓਂ ਮੇਂ ਹੋ ਗਈ ਬਾਤਿਲ7 ਹਵਾ
ਏਕ ਮੁੱਦਤ ਸੇ ਲੜੀ ਹੈ ਹਬਸ8 ਮੇਂ ਬਾਰੂਦ ਸੇ
ਤਬ ਕਹੀਂ ਜਾਕਰ ਹੁਈ ਇਸ ਨਸਲ ਕੋ ਹਾਸਿਲ ਹਵਾ
ਮਾਂਗਤਾ ਹੈ ਖ਼ੈਰ ਬਸ ਮੁਫ਼ਲਿਸ9 ਦਰ-ਓ-ਦੀਵਾਰ ਕੀ
ਝੌਂਪੜੀ ਮੇਂ ਖੌਫ਼ ਕੀ ਹੋਨੇ ਲਗੀ ਦਾਖ਼ਿਲ ਹਵਾ
ਜਿਸਮ ਪਰ ਜਿਸਕੇ ਚਲਾਈ ਥੀਂ ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਆਰੀਆਂ
ਮਰ ਰਹੀ ਹੈ ਰਹਿਗੁਜ਼ਾਰੋਂ10 ਮੇਂ ਵਹੀ ਤਿਲ-ਤਿਲ ਹਵਾ
(1. ਹਿੰਮਤ 2. ਇਕੱਲਾ 3. ਹੈਰਾਨੀ 4. ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ 5. ਹੱਕ ਦੇ ਰਸਤੇ ’ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਵਾਲਾ 6. ਕੱਟਣਾ 7. ਜ਼ਾਲਮ 8. ਹੁੰਮਸ, ਦਮ ਘੁੱਟਣਾ 9. ਗ਼ਰੀਬ 10. ਰਾਹ ’ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨ ਵਾਲੇ)
2.
ਬਾਦ-ਏ-ਜ਼ੁਲਮਤ1 ਚਲੀ ਇਸ ਤਰਹ ਰਾਤ ਭਰ
ਟੂਟ ਕਰ ਘਰ ਕੀ ਸਬ ਖਿੜਕੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈ
ਐਸਾ ਤਾਰੀ2 ਹੁਆ ਖੌਫ਼-ਏ-ਜਾਂ3 ਹਰ ਤਰਫ਼
ਸਹਿਮ ਸ਼ਹਿਰ ਕੀ ਬਸਤੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈ
ਛੀਨ ਕਰ ਸਬਕੇ ਚਿਹਰੋਂ ਸੇ ਰੌਨਕ ਯਹਾਂ
ਰੰਜ ਲਹਿਰੋਂ ਕੋ ਤੋਹਫ਼ੇ ਮੇਂ ਜੋ ਦੇ ਗਿਆ
ਜ਼ਹਿਰ ਘੋਲਾ ਹੈ ਕਿਸਨੇ ਮੇਰੀ ਝੀਲ ਮੇਂ
ਨਾਖ਼ੁਦਾ4 ਚਲ ਬਸੇ ਕਸ਼ਤੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈ
ਖੌਫ਼ ਬਨ ਕਰ ਥਾ ਛਾਇਆ ਹੁਆ ਇਸ ਕਦਰ
ਸ਼ੋਰ ਬੰਦੂਕ ਕਾ ਜ਼ਹਿਨ-ਏ ਅਤਫ਼ਾਲ5 ਪਰ
ਬੰਦ ਬਸਤੇ ਮੇਂ ਫਿਰ ਏਕ ਮੁੱਦਤ6 ਤਲਕ
ਕੋਰੀ ਬੱਚੋਂ ਕੀ ਸਬ ਕਾਪੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈ
ਤੁਰਬਤੋਂ7 ਕਾ ਹੈ ਮੇਲਾ ਲਗਾ ਚਾਰ ਸੂ8
ਸਾਰੇ ਅਰਮਾਨ ਜ਼ੇਰ-ਏ-ਜ਼ਮੀਂ9 ਰਹਿ ਗਏ
ਮਹਿਵ-ਏ-ਸਜਦਾ10 ਜਹਾਂ ਚਾਂਦ ਥੇ ਲੇਕਿਨ ਅਬ
ਉਨਕੇ ਨਾਮੋਂ ਕੀ ਬਸ ਤਖ਼ਤੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈ
ਫੂਲ ਚੁਨ ਚੁਨ ਕੇ ਜ਼ਾਲਿਮ ਨੇ ਮਸਲੇ ਸਭੀ
ਗੁਲਸਿਤਾਂ11 ਅਬਕੇ ਬਰਬਾਦ-ਓ-ਵੀਰਾਨ ਹੈ
ਉਸਕੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਸੇ ਬਚਤੇ ਬਚਾਤੇ ਹੁਏ
ਛਿਪ ਕੇ ਬੇਲੋਂ ਮੇਂ ਕੁਝ ਤਿਤਲੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈ
ਆਬਗੀਨੋਂ12 ਮੇਂ ਯੂੰ ਬਾਲ ਸਾ ਪੜ ਗਿਆ
ਹਰ ਤਮੰਨਾ ਧਰੀ ਕੀ ਧਰੀ ਰਹਿ ਗਈ
ਹਰ ਸਹਾਰੇ ਕੀ ਬੈਸਾਖੀਆਂ ਟੂਟ ਕਰ
ਹਾਥ ਮੇਂ ਖ਼ਾਬ ਕੀ ਕਿਰਚੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈ
ਜੋ ਥਾ ਮਾਨੂਸ ਨਗਮਾ-ਬ੍ਰਾ13 ਕਲ ਤਲਕ
ਖ਼ੂਨ-ਏ-ਨਾਹਕ14 ਕੋ ਬਹਤਾ ਹੂਆ ਦੇਖ ਕਰ
ਹਰ ਤਰੰਨੁਮ ਕੋ ਭੂਲਾ ਇਸੀ ਦਰਦ ਮੇਂ
ਉਸਕੇ ਹੋਠੋਂ ਪੇ ਅਬ ਸਿਸਕੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈ
(1. ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਹਨੇਰੀ 2. ਛਾ ਗਿਆ 3. ਜਾਨ ’ਤੇ ਬਣਿਆ ਖੌਫ਼ 4. ਮਲਾਹ 5. ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ 6 ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਤਕ 7. ਕਬਰਾਂ 8. ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ’ਚ/ਹਰ ਪਾਸੇ 9. ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਥੱਲੇ 10. ਸਿਜਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ 11. ਬਾਗ਼/ਚਮਨ 12. ਸ਼ੀਸ਼ਾ/ਆਈਨਾ 13. ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਵਾਲਾ 14. ਬੇਦੋਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ੂਨ)
3.
ਕਿਸਨੇ ਸੋਚਾ ਥਾ ਯੇਹ ਬਸਤੀ ਮਾਤਮੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਚਾਦਰ-ਏ-ਸ਼ਬ1 ਫਿਰ ਲਹੂ ਸੇ ਚਮਪਈ2 ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਇਸ ਕਦਰ ਪਹਿਰੇ ਬਿਠਾਏ ਜਾਏਂਗੇ ਅਫ਼ਕਾਰ3 ਪਰ
ਬੰਦਿਸ਼-ਏ-ਹਰਫ਼-ਏ-ਜ਼ਬਾਂ4 ਫਿਰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਫਿਰ ਸੇ ਵਾਰਿਦ5 ਹੋ ਚੁਕਾ ਹੈ ਮੇਂ ਇਬਨ-ਏ-ਜ਼ਿਆਦ6
ਲਗ ਰਹਾ ਖ਼ੂਨ ਸੇ ਤੈਅ ਹਰ ਗਲੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਮਈਅਤੇਂ7 ਗਿਨ ਗਿਨ ਕੇ ਅਪਨੇ ਪੋਰ8 ਸਾਰੇ ਥਕ ਗਏ
ਸੋਚਤੇ ਹੈਂ ਰੋਜ਼ ਬਸ ਯੇਹ ਆਖ਼ਰੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਚਾਰ ਸੂ9 ਗੂੰਜੀ ਹੈ ਯਾਂ ਮਜ਼ਲੂਮ ਕੀ ਆਹ-ਓ-ਫੁਗਾਂ10
ਗੁੰਮ ਇਨਹੀਂ ਮੇਂ ਲੋਰੀਓਂ ਕੀ ਨਗਮਗੀ11 ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਛੀਨ ਲੀ ਪਹਿਲੇ ਬਸਾਰਤ12 ਨੌਨਿਹਾਲੋਂ ਕੀ ਯਹਾਂ
ਲੈਪਟਾਪੋਂ ਸੇ ਭਲਾ ਕਿਆ ਰੌਸ਼ਨੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਜਿਤਨਾ ਚਾਹੇ ਭੇਜ ਦੇ ਤੂ ਦੇਖ ਲੇਨਾ ਆਖ਼ਿਰਸ਼13
ਯੇਹ ਕੁਮਕ ਤੇਰੀ ਭੀ ਸਾਬਿਤ ਆਖ਼ਰੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਘੁਟ ਰਹੀ ਹੈ ਮੇਰੀ ਜੰਨਤ14 ਖ਼ੌਫ਼ ਕੇ ਮਾਹੌਲ ਮੇਂ
ਸੋਚਤਾ ਹੂੰ ਦੂਰ ਕਬ ਯੇ ਤੀਰਗੀ15 ਹੋ ਜਾਏਗੀ
ਖੂਨ ਸੇ ਸੀਂਚਾ ਹੈ ਹਰ ਹਰਫ਼ ਕੋ ਮਾਨੂਸ ਨੇ
ਕਾਫ਼ੀਆ ਪੈਮਾਈ16 ਸੇ ਕਿਆ ਸ਼ਾਇਰੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ
(1. ਰਾਤ ਦੀ ਚਾਦਰ 2.ਲਾਲ 3.ਫਿਕਰ 4. ਜ਼ੁਬਾਨ (ਬੋਲਣ) ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ’ਤੇ ਲਾਈ ਗਈ ਪਾਬੰਦੀ 5.ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ 6. ਕਰਬਲਾ ਵਿਚ ਇਮਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ 7. ਲਾਸ਼ਾਂ 8. ਉਂਗਲਾਂ 9. ਤਰਫ਼ 10. ਚੀਖ ਪੁਕਾਰ 11. ਸੰਗੀਤਕਤਾ 12. ਅੱਖਾਂ ਦੀ/ਸੋਚਣ ਦੀ ਸਮਝਣ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ 13. ਅੰਤ ਵਿਚ 14. ਸਵਰਗ 15. ਹਨੇਰਾ 16. ਮਾਪਨਾ
(4)
ਆਸਿਮ ਅਸਅਦੀ
1.
ਆਹੇਂ ਹੈਂ ਸਿਸਕੀਆਂ ਹੈਂ ਔਰ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਹੈਂ ਬਸ
ਦਾਮਨ ਹੈ ਤਾਰ ਤਾਰ1 ਔਰ ਮਹਿਰੂਮੀਆਂ ਹੈਂ ਬਸ
ਬਿਖਰੀ ਪੜੀ ਹੁਈ ਹੈਂ ਲਾਸ਼ੇਂ ਇਧਰ ਉਧਰ
ਕਾਂਧੇ ਹੈਂ ਨਾਤਵਾਨ2 ਔਰ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਹੈਂ ਬਸ
ਕਰਤੇ ਨਹੀਂ ਹਂੈ ਉਫ਼3 ਕੇ ਯੇ ਮਾਮੂਲ4 ਬਨ ਗਯਾ
ਕਟਤੇ ਹੈਂ ਬੇਦਰੀਗ਼5 ਔਰ ਸਰਕੋਬੀਆਂ6 ਹੈਂ ਬਸ
ਯਾਨੀ ਕੇ ਖ਼ਸਤਹਾਲ7 ਹੈਂ ਅਪਨੇ ਹਿਸਾਰ8 ਮੇਂ
ਹਮ ਹੈਂ ਹਮਾਰਾ ਹਾਲ ਔਰ ਸਰਗੋਸ਼ੀਆਂ ਹੈਂ ਬਸ
(1. ਲੀਰੋ ਲੀਰ 2. ਕਮਜ਼ੋਰ 3. ਹਾਅ ਦਾ ਨਾਅਰਾ 4. ਸਧਾਰਨ 5. ਜ਼ਾਲਮ 6. ਸਿਰ ਫੇਹ ਦੇਣਾ 7. ਗ਼ਰੀਬ 8. ਆਪਣੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚ)
2.
ਆਂਸੂਓਂ ਮੇਂ ਆਜ ਫਿਰ ਇਕ ਸਾਨਿਹਾ1 ਲਿਖਨਾ ਪੜਾ
ਹਮ ਅਜ਼ਾਦਾਰੋਂ2 ਕੋ ਅਪਨਾ ਮਰਸੀਆ3 ਲਿਖਨਾ ਪੜਾ
ਸਰ ਬਲੰਦੀ4 ਥੀ, ਸਿਤਾਰੋਂ ਮੇਂ ਹਮਾਰਾ ਨਾਮ ਥਾ
ਅਬ ਫ਼ਕਤ5 ਉਸ ਅਹਿਦ6 ਕਾ ਜੁਗਰਾਫ਼ੀਆ ਲਿਖਨਾ ਪੜਾ
ਇਸ ਨਗਰ ਮੇਂ ਏਕ ਛੋਟਾ ਥਾ ਹਮਾਰਾ ਆਸ਼ਿਆਂ7
ਅਬ ਇਸੀ ਖੰਡਹਰ ਸੇ ਅਪਨਾ ਵਾਸਤਾ ਲਿਖਨਾ ਪੜਾ
ਜ਼ਿਹਨ8 ਕੇ ਖ਼ਸਤਾ ਜਰੀਦੇ9 ਪਰ ਯਹ ਕੈਸੀ ਸਰਕਸ਼ੀ10
ਅਬ ਹਮੇਂ ਬੇਚਾਰਗੀ ਮੇਂ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲਿਖਨਾ ਪੜਾ
ਜਬ ਭੀ ਯਹ ਅਹਿਸਾਸ ਅਪਨਾ ਖੋਖਲਾ ਹੋਨੇ ਲਗਾ
ਹਰ ਕਸ-ਓ-ਨਾਕਸ11 ਕੋ ਅਪਨਾ ਆਈਨਾ12 ਲਿਖਨਾ ਪੜਾ
(1. ਹਾਦਸਾ 2. ਮਾਤਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 3. ਮੌਤ ’ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਮਾਤਮੀ ਗੀਤ 4. ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਰੱਖਣਾ 5. ਕੇਵਲ 6. ਦੌਰ 7. ਆਲ੍ਹਣਾ 8. ਦਿਮਾਗ਼ 9. ਮਾੜੇ ਹਾਲ ਵਾਲੇ ਕਾਗਜ਼ 10. ਵਿਰੋਧ/ਲਲਕਾਰ 11. ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ 12. ਸ਼ੀਸ਼ਾ)
3.
ਆਜ ਕੀ ਸ਼ਬ1 ਹੈ ਜ਼ੰਜੀ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ
ਸੋਖ਼ਤਾ2 ਖਾਬੋਂ3 ਕੀ ਯਹ ਤਾਬੀਰ4 ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ
ਮੇਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮੋਂ ਕੋ ਹਰਾ ਰਹਨਾ ਹੈ ਯੂੰ ਹੀ ਉਮਰ ਭਰ
ਅਬ ਤੋ ਹੈ ਯਹ ਜ਼ਹਿਰ ਕੀ ਅਕਸੀਰ5 ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ
ਬੇਸਬਬ ਜੋ ਲੁਟ ਗਿਆ ਹੈ ਕਾਰਵਾਂ6 ਮੇਰਾ ਯਹਾਂ
ਦੇਖ ਲੇ ਕੈਸੀ ਮੇਰੀ ਤਕਦੀਰ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ
ਜਾਗਤੀ ਆਖੋਂ ਸੇ ਕੋਈ ਖ਼ਾਬ ਦੇਖਾ ਤੋ ਲਗਾ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਨਿਤ ਨਈ ਤਸਵੀਰ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ
ਫਿਰ ਜੋ ਟੂਟਾ ਖ਼ਾਬ ਤੋ ਬਿਖਰਾ ਵਜੂਦ-ਏ-ਨਾਤਵਾਂ7
ਅਬ ਤੋ ਜੈਸੇ ਹੈ ਯਹੀ ਜਾਗੀਰ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ
ਜੋ ਸਮਝ ਆਏ ਤੁਝੇ ਐਸੀ ਹਕੀਕਤ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰ
ਬਸ ਅਸਾਸਾ8 ਹੈ ਯਹੀ ਤਹਿਰੀਰ9 ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ
(1. ਰਾਤ 2. ਸੋਖਤਾ : ਨਾ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ 3. ਸੁਪਨੇ 4. ਸੁਪਨੇ ਦਾ ਪੂਰੇ ਹੋਣਾ 5. ਦਵਾ/ਉਪਚਾਰ/ਦਵਾਈ 6. ਕਾਫ਼ਲਾ 7. ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਦਮੀ ਦਾ ਵਜੂਦ/ਹੋਂਦ 8. ਸਾਰਾ ਸਾਜ਼ੋ ਸਮਾਨ 9. ਲਿਖਤ)
(5)
ਡਾ. ਲਿਆਕਤ ਜਾਫ਼ਰੀ
ਵੋ ਮੇਰੀ ਤਕਦੀਰ, ਜੋ ਪਾਬੰਦ-ਏ-ਦਾਰ-ਓ-ਗੀਰ1 ਥੀ।।
ਮੇਰੇ ਹਾਥੋਂ ਕੇ ਇਲਾਵਾ ਭੀ ਕਹੀਂ ਤਹਰੀਰ2 ਥੀ।।
ਮੈਂ ਰਿਹਾਈ ਕੇ ਦਿਨੋਂ ਮੇਂ ਭੀ ਮੁਸਲਸਲ3 ਕੈਦ ਥਾ।।
ਹਲਕਾ-ਏ-ਜ਼ੰਜੀਰ4 ਸੇ ਬਾਹਰ ਭੀ ਇਕ ਜ਼ੰਜੀਰ ਥੀ।।
ਵੋ ਮੁਸੱਵਰ5 ਉਮਰ ਭਰ, ਆਵਾਰਗੀ ਕਰਤਾ ਰਹਾ।।
ਉਸ ਕੀ ਹਰ ਦੀਵਾਰ ਪਰ, ਦੀਵਾਰ ਕੀ ਤਸਵੀਰ ਥੀ।।
ਯਹ ਜੋ ਕਬਰਸਤਾਨ ਹੈ ਅਬ ਸ਼ਹਿਰ ਕੇ ਅਤਰਾਫ਼6 ਮੇਂ।।
ਲੋਕ ਕਹਿਤੇ ਹੈਂ ਯਹਾਂ ਏਕ ਮਹਿਲ ਥਾ, ਜਾਗੀਰ ਥੀ।।
ਹੈ ਕੋਈ, ਜੋ ਮੇਰੀ ਇਸ ਹਾਲਤ ਪੇ ਗਿਰਯਾ ਕਰ ਸਕੇ।।
ਖ਼ਾਬੇ-ਬੇ-ਤਾਬੀਰ7 ਨਾ ਥੇ, ਆਂਖ ਬੇ-ਤਾਬੀਰ8 ਥੀ।।
ਮੈਂ ਜਹੰਨੁਮ9 ਮੇਂ ਮੁਸਲਸਲ ਜਲ ਰਹਾ ਥਾ ਜਾਫ਼ਰੀ।।
ਔਰ ਮੇਰੇ ਚਾਰੋਂ ਤਰਫ਼, ਜੰਨਤ ਕੀ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਥੀ।।
(1. ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ’ਚ ਜਕੜੀ ਹੋਈ 2. ਲਿਖਤ 3. ਲਗਾਤਾਰ 4. ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਤੋਂ 5. ਚਿੱਤਰਕਾਰ 6. ਆਸ-ਪਾਸ 7. ਸਾਕਾਰ ਨਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸੁਪਨਾ 8. ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾ ਹੋਣਾ 9. ਨਰਕ)
(6)
ਸ਼ੇਖ ਸਜ਼ਾਦ ਪੁਣਛੀ
ਹਕੀਕਤ ਮੇਂ ਸਿਤਮਗਰ1 ਕੀ ਜੋ ਹੈ ਤਸਵੀਰ ਕਿਆ ਲਿਖੂੰ
ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਸੋਚਤਾ ਹੂੰ ਏ ਗ਼ਮ-ਏ-ਦਿਲਗੀਰ2 ਕਿਆ ਲਿਖੂੰ
ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਮੁਝੇ ਇਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਕਿਨ ਮਰਾਹਿਲ3 ਸੇ
ਇਸੇ ਮੈਂ ਕਰਬਲਾ4 ਯਾ ਵਾਦੀ-ਏ-ਕਸ਼ਮੀਰ, ਕਿਆ ਲਿਖੂੰ?
ਨਹੀਂ ਇਸਸੇ ਮੁਝਕੋ ਜਫ਼ਾਓਂ5 ਕੇ ਸਿਵਾ ਕੁਛ ਭੀ
ਨਜ਼ਰ ਕੇ ਸਾਮਨੇ ਕਾਗਜ਼ ਪੇ ਅਬ ਤਹਿਰੀਰ6 ਕਿਆ ਲਿਖੂੰ
ਫ਼ਕਤ7 ਮੈਂ ਜਾਨਤਾ ਹੂੰ, ਮੈਂ ਹੂੰ ਕਿਨ ਹਾਲਾਤ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰਾ
ਮਿਲਾ ਦੁਨੀਆ ਸੇ ਮੁਝਕੋ ਜ਼ਹਿਰ ਯਾ ਅਕਸੀਰ8, ਕਿਆ ਲਿਖੂੰ
ਖ਼ਤਾਏਂ9 ਕੌਨ ਸੀ ਤੂਨੇ ਕਰੀ ਹੈਂ ਜੋ ਯਹਾਂ ਪਹੁੰਚਾ
ਕੇ ਪੂਛੇਂ ਹੈਂ ਮੇਰੇ ਪਾਵੋਂ ਕੀ ਯੇ ਜ਼ੰਜੀਰ ਕਿਆ ਲਿਖੂੰ
ਛੁੜਾਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਕਬਜ਼10 ਬਹੁਤ ਬੇਚੈਨ ਰਹਿਤਾ ਹੂੰ
ਤੜਪਤੀ ਹੈਂ ਮੇਰੇ ਅਜਦਾਦ11 ਕੀ ਜਾਗੀਰ, ਕਿਆ ਲਿਖੂੰ
ਮੇਰੀ ਆਖੋਂ ਮੇਂ ਐ ਸੱਜ਼ਾਦ ਵੀਰਾਨੀ ਕਾ ਆਲਮ ਹੈ
ਨਹੀਂ ਜਬ ਨੀਂਦ ਹੀ ਤੋ ਖ਼ਾਬ ਕੀ ਤਾਬੀਰ12 ਕਿਆ ਲਿਖੂੰ
(1. ਜ਼ਾਲਿਮ 2. ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਗ਼ਮ 3. ਪੜਾਵਾਂ 4. ਜਿੱਥੇ ਹਜ਼ਰਤ ਅਲੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਇਮਾਮ ਹੁਸੈਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ 5. ਜ਼ੁਲਮ ਜ਼ਿਆਦਤੀ 6. ਲਿਖਤ 7. ਸਿਰਫ਼ (ਕੇਵਲ) 8. ਅੰਮ੍ਰਿਤ 9. ਗ਼ਲਤੀਆਂ 10. ਕਬਜ਼ਾ 11. ਪੁਰਖੇ 12. ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨਾ)
(7)
ਸਵਾਮੀ ਅੰਤਰ ਨੀਰਵ
ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ
ਮੇਰੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ
ਫ਼ੌਜੀ ਵਰਦੀ ਟੋਪੀ ਪੇਟੀ, ਅਤੇ
ਵੱਡਾ ਬੂਟ ਪਾ ਕੇ ਹੀ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ
ਈਸਾ ਮਸੀਹ ਨੂੰ
ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ
ਦੁਆਵਾਂ ਮਰਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੀ ਆਉਂਦੀਆਂ
ਜੀਣਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ਦੁਆਵਾਂ
ਰੱਜੇ ਪੁੱਜਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹਨ ਇਹ ਤਾਂ
ਉਹ ਅੜੀ ਕਰਦਾ
ਦੁਆ ਦੀ ਰੁੱਤ ਇਹੀ ਹੈ
ਹਵਾ ਨੰਗਾ ਕਰਦੀ
ਅੱਗ ਜਾਲਦੀ
ਪਾਣੀ ਰੋੜ੍ਹਦਾ
ਬਰਫ਼ ਸਭ ਢੱਕ ਦਿੰਦੀ
ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਮੇਰੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਹਾਕਮ
ਅੱਗ ਪਾਣੀ ਹਵਾ ਬਰਫ਼ ਹਨ
ਗੁਆਂਢੀ ਮੈਨੂੰ
ਗੁੱਡ ਮੋਰਨਿੰਗ ਦੀ ਥਾਂ
ਠਾਹ ਆਖਦਾ ਹੈ
ਮੈਂ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜਵਾਬ ਵਿਚ
ਠਾਹ ਹੀ ਆਖਦਾ ਹਾਂ
ਠਾਹ ਠਾਹ ਠਾਹ
ਅਸੀਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ
ਇਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਬੋਲਦੇ ਹਾਂ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ
ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ
ਸੇਬਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ
ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ
ਬੰਬ ਫਟਣ ’ਤੇ
ਬੰਬ ਫਟਣ ’ਤੇ
ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ
ਮੁਹੱਲੇ ਦਾ ਡੱਬੂ ਕੁੱਤਾ, ਹੁਣ
ਤਿੰਨ ਪੈਰਾਂ ’ਤੇ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਆਉਂਦਾ
ਉਡ ਚੁੱਕੀ ਛੱਤ ਵਿਚ
ਆਪਣਾ ਚਿੜਾ ਅਤੇ ਘਰ ਦੋਵੇਂ ਗਵਾ, ਚਿੜੀ
ਨੰਗੇ ਰੁੱਖ ’ਤੇ ਇਕੱਲੀ ਬੈਠਦੀ
ਬੱਚੇ ਘਰ ਘਰ ਖੇਡਣ ਦੀ ਥਾਂ
ਬੰਬ ਬੰਬ ਖੇਡਦੇ
ਬੰਬ ਫਟਣ ’ਤੇ
ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
(8)
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ
ਪੀਰ ਦਸਤਗੀਰ ਕੀ ਕਸਮ
‘ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਬੜਾ ਬੇਟਾ ਹੈ
ਮੁਝਸੇ ਬਾਤ ਤੋ ਕਰ’
‘ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਬੋਲੂੰਗਾ
ਤੁਮ ਫਾਰੂਕ ਕੋ ਮੁਝਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਤੀ ਹੋ’
‘ਹਾਏ ਯੇ ਕਿਆ ਬੋਲਤਾ ਹੈ ਤੂ
ਸਚ ਮੇਂ, ਤੂੰ ਹੀ ਮੇਰਾ ਬੜਾ ਬੇਟਾ ਹੈ’
‘ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ, ਕਸਮ ਖਾਓ’
‘ਹਾਂ, ਕਸਮ’
‘ਕਿਸਕੀ’
‘ਪੀਰ ਦਸਤਗੀਰ ਕੀ ਕਸਮ’
ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਮੇਂ ਰਹਨੇ ਵਾਲੇ
ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਫਾਰੂਕ ਕੀ ਮਾਂ (ਜੋ ਮੇਰੀ ਭੀ ਹੈ)
ਹਮੇਸ਼ਾ
ਪੀਰ ਦਸਤਗੀਰ ਦੀ ਕਸਮ ਖਾ ਕਰ
ਮੁਝੇ ਮਨਾਤੀ
ਜਬ ਭੀ ਮੈਂ ਰੂਠਤਾ।
ਮਾਂ ਬਤਾਤੀ ਹੈ
ਉਸਕੇ ਮਾਇਕੇ ਹੈ ਖਾਨਿਆਰ ਮੇਂ
ਬਿਲਕੁਲ ਦਰਗਾਹ ਕੇ ਸਾਥ।
ਬਚਪਨ ਸੇ ਲੇ ਕਰ
ਬੁਢਾਪੇ ਕੀ ਝੁਰੜੀਓਂ ਤਕ
ਅਣਗਿਣਤ ਬਾਰ
ਮਾਂ ਗਈ ਹੈ
ਉਸ ਦਰਗਾਹ ਪਰ
ਹਾਜ਼ਰੀ ਦੇਨੇ
ਸਜਦੇ ਕਰਨੇ
ਮੰਨਤੇਂ ਮਾਂਗਨੇ।
ਬਸੰਤ ਕੇ ਗੁਲੇਲਾਲਾ1 ਸੇ ਲੇ ਕਰ
ਸੇਬ ਕੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਸਲ ਤਕ
ਮਾਂ ਹਰ ਬਾਰ
ਕੁਛ ਨਾ ਕੁਛ ਲੇ ਜਾਤੀ ਦਰਗਾਹ ਪਰ।
ਤਮਾਮ ਦਿੱਕਤੋਂ ਕੇ ਬਾਵਜੂਦ
ਮੈਨੇ ਮਾਂ ਕੋ ਕਭੀ ਰੋਤੇ
ਮਾਯੂਸ ਹੋਤੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਾ।
ਆਜ ਜਬ
ਦਸਤਗੀਰ ਸਾਹਿਬ ਕੀ ਦਰਗਾਹ
ਆਗ ਸੇ ਜਲ ਕਰ ਰਾਖ ਬਨ ਗਈ ਹੈ
ਸੋਚਤਾ ਹੂੰ
ਕਿਆ ਬੀਤੀ ਹੋਗੀ ਮਾਂ ਪਰ।
ਫਾਰੂਕ ਨੇ ਫੋਨ ਪਰ ਬਤਾਇਆ ਥਾ
ਮਾਂ
ਪਹਿਲੀ ਬਾਰ ਰੋ ਰਹੀ ਥੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਸੇ
ਬੜਾ ਬੇਟਾ ਹੋਨੇ ਕੇ ਬਾਵਜੂਦ
ਮੇਰੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹੁਈ
ਪੂਛ ਪਾਊਂ
ਦਰਗਾਹ ਕੇ ਸਾਥ
ਮਾਂ ਕਾ ਦਿਲ ਕਿਤਨਾ ਜਲਾ ਹੈ।
ਮੈਂ ਜਾਨਤਾ ਹੂੰ
ਮਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਏਗੀ ਦੋਬਾਰਾ
ਉਸੀ ਦਰਗਾਹ ਪਰ
ਚਾਹੇ
ਸਾਜ਼ਿਸ਼ੋਂ ਕੀ ਆਗ ਤਮਾਸ਼ਾ ਕਰੇ
ਨਫ਼ਰਤ ਕਾ ਪਾਨੀ ਖ਼ੂਨੀ ਖੇਲ ਖੇਲੇ।
ਮੈਂ ਯਹ ਭੀ ਜਾਨਤਾ ਹੂੰ
ਮੁਝੇ ਮਨਾਨੇ ਕੀ ਖਾਤਿਰ
ਮਾਂ
ਅਬ ਭੀ ਵਹੀ ਕਸਮ ਖਾਏਗੀ
‘ਸਚ ਮੇਂ
ਤੂ ਹੀ ਮੇਰਾ ਬੜਾ ਬੇਟਾ ਹੈ’
‘ਕਸਮ ਸੇ’
‘ਹਾਂ ਬੇਟਾ ਕਸਮ ਸੇ’
‘ਕਿਸਕੀ ਕਸਮ’
‘..ਬੇਟਾ, ਪੀਰ ਦਸਤਗੀਰ ਕੀ ਕਸਮ’।
(1. ਕਸ਼ਮੀਰ ’ਚ ਬਸੰਤ ’ਚ ਖਿੜਨ ਵਾਲਾ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਖਾਸ ਫੁੱਲ)
ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਦੇ ਖਾਨਿਆਰ ਸਥਿਤ ਦਸਤਗੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਲਗਪਗ ਦੋ ਸੌ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਸਈਦ ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁਲ ਕਾਦਿਰ ਜਿਲਾਨੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਦਰਗਾਹ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉਠ ਕੇ ਆਪਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਸੂਫ਼ੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਦਰਗਾਹ ਅਗਿਆਤ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ 20 ਜੂਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨਾਲ ਲਗਪਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ।