ਨਿੱਜੀ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੇਰਕ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 29 ਜੂਨ
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ, ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਤ ਸਦਨ ਵੱਲੋਂ ਭਗਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਲੈਕਚਰ ਲੜੀ ਤਹਿਤ ਇਸ ਵਾਰ ਪ੍ਰੋ. ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹੰਸ ਵੱਲੋਂ ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਇਹ ਚਰਚਾ ਆਨਲਾਈਨ ਕਰਵਾਈ ਗਈ। ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰੋ. ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹੰਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਪੜੋਚਲ ਕਰਦਿਆਂ ਹੜੱਪਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਹੋਈਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਤੇ ਵਰਣ ਵਿਵਸਥਾ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਤਰ ‘ਚ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ, ਇਸਲਾਮ ਤੇ ਫਿਰ ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਹੋਏ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਬਦਲਾਓ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸੰਚਾਲਕ ਪ੍ਰੋ. ਰਵੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪ੍ਰੋ. ਹੰਸ ਦੇ ਲੈਕਚਰ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਕਤਾ ਵੱਲੋਂ ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਬਾਰੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ‘ਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਦੇ ਬੇਗਮਪੁਰਾ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋ. ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹੰਸ ਰਾਹੀਂ ਅੱਜ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ‘ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਿਆਂ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੌਸ਼ਨੀ ਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਹਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਠਾਏ ਸੁਆਲਾਂ ਦੇ ਉਪਰ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਅਖ਼ੀਰ ‘ਚ ਸਦਨ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ. ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਇਕ ਬੜੀ ਹਿੰਮਤ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ ਪਰ ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਨਿਰਭੈ ਹੋ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦੀ ਬੋਲ ਉਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸੰਪਰਦਾਈ ਤਾਕਤਾਂ ਦਾ ਡੱਟ ਕੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰੋ. ਰਵੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਕਤਾ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਚਰਚਾ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ।